ΚΚΕ και Μικρασιατική εκστρατεία - Τρίτο Μέρος.

Στις προηγούμενες δύο αναρτήσεις είδαμε τις αφηγήσεις παλαιών κομμουνιστών στρατευμένων στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Παλαίμαχοι του κινήματος και καθόλου τυχαίοι: Γιάννης Μοναστηριώτης, Λευτέρης Σταυρίδης, Λευτέρης Αποστόλου. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι επίσης και η μαρτυρία του Άγη Στίνα, (του οποίου τα απομνημονεύματα κυκλοφορούν στο νετ) για την μικρασιατική του περιπέτεια.

Συνοψίζοντας.

Η αντιπολεμική δραστηριότητα των κομμουνιστών φαντάρων:

Α. Δεν καθοδηγήθηκε από την ηγεσία του ΣΕΚΕ.
Β. Ήταν εξαιρετικά περιορισμένη.
Γ. Όπου αυτή υπήρξε ήταν αντίθετη με τη γραμμή της ηγεσίας του Κόμματος.
Δ. Δεν έπαιξε κανέναν απολύτως ρόλο στην ήττα και την κατάρρευση.

Από την εποχή τής εκστρατείας στην Ουκρανία (Ιανουάριος 1919) μέχρι την κατάρρευση του Μετώπου (Αύγουστος 1922), θα βρει κανείς πολλές αποφάσεις και ανακοινώσεις του κόμματος , καθώς και άρθρα στον «Ριζοσπάστη» εναντίον του πολέμου.

Χωρίς να έχουμε την διάθεση να υποτιμήσουμε (ή ακόμα περισσότερο να διαστρεβλώσουμε) το βάρος αυτών των δημόσια διακηρυγμένων θέσεων, δεν θα πρέπει όμως να τις δούμε έξω από το ιστορικό και πολιτικό τους πλαίσιο:

Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, καταψηφίστηκε ο δημιουργός της «Μεγάλης Ελλάδος» και υπερψηφίστηκαν οι «Λαϊκοί», με σύνθημα ότι ο πόλεμος της Μικρός Ασίας είναι τυχοδιωκτικός και θα ότι φέρουν άμεσα την ειρήνη.

Την ίδια περίοδο, το κόμμα διαθέτει αποδεδειγμένα 1500 περίπου μέλη, αλλά οι λιποτάκτες φτάνουν τις 60.000.

Στην ΕΣΣΔ έληγε ο αιματηρός εμφύλιος και στην Ευρώπη το σοσιαλιστικό κίνημα ήταν βαθιά διχασμένο. Στο Άμστερνταμ ιδρύθηκε η Διεθνής που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης (1919). Η συνδιάσκεψη του ΣΕΚΕ τον Φλεβάρη του 1922 πήρε αποφάσεις που δεν ήταν άσχετες με αυτήν την διεθνή κατάσταση. Αποφάσεις που είχαν στόχο την ανάγκη μακράς και νόμιμης ύπαρξης του κόμματος στα πλαίσια του αστικού κράτους και στην πράξη κράτημα απόστασης από την Κομιντέρν (Κομμουνιστική Διεθνής).

Ότι πριν φυλακιστούν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ για τα αντιπολεμικά άρθρα του Ριζοσπάστη, έχει προηγηθεί η φυλάκιση των διανοουμένων του «Δημοκρατικού Μανιφέστου» με επικεφαλής τον αστό Αλέξανδρο Παπαναστασίου Ενώ ο ίδιος ο Ιωάννης Μεταξάς (και πολλά δεξιά έντυπα) αποκαλούν τον πόλεμο τυχοδιωκτικό και ρίχνουν την ιδέα του «Οίκαδε» (αρθρογραφία Βλάχου στην Καθημερινή).

Υπήρξε λοιπόν αντιπολεμική δράση λοιπόν των κομμουνιστών, αλλά ήταν περιορισμένη και όχι διαφορετική από αυτή πολλών άλλων παρατάξεων. Δεν πρέπει να γενικεύουμε μεμονωμένες περιπτώσεις πραγματικής ντεφετιστικής δράσης, που ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας.

Επιπρόσθετα:

• Είχε προηγηθεί ο θάνατος του Λιγδόπουλου, η επιστράτευση των δυναμικών μελών του Κόμματος και της Νεολαίας, όπως επίσης και των συνδικαλισμένων εργατών.

• Ο Γιάννης Πετσόπουλος αθωώθηκε πανηγυρικά για τα αντιπολεμικά άρθρα του στον Ριζοσπάστη.

• Ο Ιωάννης Μεταξάς λίγο πριν την επικράτηση του κινήματος Γονατά-Πλαστήρα, ζήτησε την βοήθεια του ΣΕΚΕ προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση και να σωθεί η δυναστεία.

• Η κυβέρνηση Γονατά-Πλαστήρα (ουσιαστικά μια στρατιωτική δικτατορία), ουδέποτε κατηγόρησε τους κομμουνιστές για την στάση τους στη Μικρά Ασία (ποτέ δεν διάταξε κάποια ανάκριση). Μιλάμε για μια κυβέρνηση που ήταν απίστευτα σκληρή απέναντι στο ΣΕΚΕ και στους συνδικαλιστές της ΓΣΕΕ (δείτε το ιστορικό της άγριας καταστολή της απεργίας της ΓΣΕΕ τον Αύγουστο του 1923).

• Και η πλέον τρανή απόδειξη η ίδια Δίκη των Έξι, τα πρακτικά της οποίας υπάρχουν. Μια προσεκτική μελέτη των πρακτικών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κανένας από τους κατηγορουμένους δεν επικαλέσθηκε ούτε καν σαν ελαφρυντικό (πόσο μάλλον ως πρωτεύον επιχείρημα) την αντιπολεμική δράση του ΣΕΚΕ ως αίτιο της ήττας. Και αναφερόμαστε σε ανθρώπους που βρίσκονταν μπροστά στο απόσπασμα αφού αντιμετώπιζαν την κατηγορία της Εσχάτης Προδοσίας.

• Ο εκφυλισμό του κινήματος των Παλαιών Πολεμιστών στα έτη 1924-1925 είναι μια ακόμα απόδειξη στην όλη συμπερασματολογία που τέθηκε πιο πάνω:

  Η Ένωση Παλαιών Πολεμιστών, οργανώθηκε σε πανελλήνιο επίπεδο (οι ρίζες της υπήρχαν ήδη από το 1912), χάρη στο ΣΕΚΕ-ΚΚΕ. Οι βασικές διεκδικήσεις του παλαιοπολεμιστικού κινήματος είχαν αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα. Διανομή γης στους ακτήμονες (ειδικά στους άπορους παλαιούς πολεμιστές), οικονομική ενίσχυση και περίθαλψη στους ανάπηρους και ανήμπορους πρώην στρατιώτες, κλπ.
  
  Χιλιάδες άτομα οργανώθηκαν, ενώ η εφημερίδα τους πουλούσε πάνω από 20.000 φύλλα την εβδομάδα. Τον Μάιο του 1924 που έγινε το Πανελλήνιο Συνέδριο της Ένωσης, συμμετείχαν πάνω από 400 οργανώσεις.
  
  Ο στόχος όμως της ηγεσίας του Κόμματος (Πουλιόπουλος) δεν επιτεύχθηκε. Πλήρης αποτυχία, απόλυτη αδυναμία στρατολόγησης μελών για το Κόμμα από αυτήν την μεγάλη προλεταριακή δεξαμενή. Όταν το "καπέλωμα" έγινε αντιληπτό από τα μέλη των παλαιοπολεμικών οργανώσεων υπήρξαν αντιδράσεις, αποχωρήσεις, ακόμα και βίαια επεισόδια. Το παλαιοπολεμικό κίνημα δεν μπόρεσε να διατηρήσει ούτε τη μαζικότητά του, ούτε να μετεξελιχθεί σε πολιτικό κίνημα που να δουλεύει για τους σκοπούς του κόμματος όπως οραματίζονταν οι Πουλιόπουλος, Μοναστηριώτης, κλπ.
  
  Οι ταυτόχρονες αποτυχίες στο συνδικαλιστικό επίπεδο, η αποχώρηση των λαοπρόβλητων εργατικών στελεχών της προηγούμενης δεκαετίας, οδήγησαν το κόμμα στην αποσάθρωση και τον οργανωτικό μαρασμό.
  
  Είναι πια η ώρα μιας νέας ηγεσίας να αναλάβει το ΚΚΕ. Μια νέα ηγεσία με απόλυτα επαναστατικό όραμα που θα αποτελείται από συνειδητοποιημένους πρόσφυγες και παλαιούς πολεμιστές, οι περισσότεροι των οποίων θα έχουν θητεύσει στις κομματικές σχολές στελεχών της Μόσχας. Είναι με άλλα λόγια η ώρα των Κούτβηδων.
  

• Η κατηγορία λοιπόν για το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ ως υπαίτιο της μικρασιατικής καταστροφής (μερική ή συνολική υπαιτιότητα), είναι μεταγενέστερη και έχει έναρξη το 1935. Στην πραγματικότητα όταν ξέσπασε η Μικρασιατική Καταστροφή, το ΣΕΚΕ και η συνδεδεμένη με αυτό ΓΣΕΕ έμειναν έξω, θεατές της τεράστιας εθνικοκοινωνικής θύελλας.