Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2010

Μια παρεξήγηση με τον Σικελιανό


Μια αναφορά, που αναρτήθηκε πριν από κάποια χρόνια σε πολλά δεξιά φόρουμ, για την "δήθεν" αντιπνευματικότητα" του ΕΑΜ. Το ΕΑΜ των καλλιτεχνών και των ποιητών, που οι αγώνες του ενέπνευσαν τόσους πνευματικούς ανθρώπους, πρέπει συν τοις άλλοις να εμφανιστεί τώρα σαν μια παράταξη ενάντια στην ελεύθερη σκέψη, κάτι ανάλογο με τους "Ερυθρούς Χμερ" της Καμπότζης. Μια παράταξη που δίωξε το πνεύμα και τη μη στρατευμένη στο ΚΚΕ διανόηση.


Προδότης και ο Σικελιανός! Ο Άγγελος Σικελιανός, ο ποιητής του ελληνικού μεγαλείου, πρόσφερε στον υπόδουλο λαό μας, κατά την περίοδο της Κατοχής τους στίχους του για να απαλύνουν τον πόνο και να δώσουν ελπίδα. Κατά την κηδεία του Κωστή Παλαμά το Φεβρουάριο του 1943 η φωνή του Σικελιανού, μπροστά στο φέρετρο, ήταν η φωνή της Ελλάδας και έτσι την κατέγραψε από τότε η ιστορία του τόπου μας. Ήταν η φωνή του πόνου,της δυστυχίας άλλα και της προσμονής για το άγγελμα της αναστάσεως, που το βεβαιώνουν οι πνευματικοί ηγέτες της εποχής. Τον Μάιο του 1943 ο Σικελιανός θα γράψει το «Η μάνα Ελλάδα» που κυκλοφόρησε σχεδόν μυστικά και κυρίως σε αντιστασιακά έντυπα που δεν συνδέονταν με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Το κόμμα ενοχλήθηκε γιατί οι στίχοι του ποιήματος δεν ταυτίζονταν με την «γραμμή» που απαιτούσε η τότε ηγεσία του. Ο Κρέμος στο Ημερολόγιο του μας πληροφορεί για τις διαθέσεις της Αριστεράς προς τον μεγάλο ποιητή. Έμμεσα ο Σικελιανός χαρακτηρίζεται ότι «χτύπησε τον αγώνα του λαού ενάντια στους κατακτητές και τους συνεργάτες τους». Καταγραφή: 27 Νοεμβρίου 1943 «Δυστυχώς δεν είναι μόνο ο απλός κόσμος που δεν κατάλαβε, κατά βάθος, το νόημα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΑΜ.... Με εγκύκλιο της η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ αναλύει το γνωστό επεισόδιο το σχετικό με το ποίημα του Αγγέλου Σικελιανού, που φέρει τον τίτλο «Η μάνα Ελλάδα». Με το ποίημα του αυτό ο Σικελιανός όχι μόνο συμπαραστάθηκε στη βρετανική και τη γερμανική αντικομμουνιστική προπαγάνδα, αλλά και, έμμεσα, χτύπησε τον αγώνα του λαού, ενάντια στους κατακτητές και τους συνεργάτες ... Ο ποιητής χαρακτηρίζει τη διαμάχη μεταξύ του ΕΑΜ και των αντιδραστικών ποικιλώνυμων οργανώσεων (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΑΟ κλπ.) ως εμφύλιο αδελφοκτόνο πόλεμο, πράγμα που πολύ άρεσε στους γερμανούς, οι οποίοι όχι μόνο έδωσαν εντολή σε όλες τις ελεγχόμενες ελληνικές εφημερίδες να δημοσιεύσουν ολόκληρο το ποίημα, αλλά και τύπωσαν, και κυκλοφόρησαν, αποσπάσματα του σε αφίσες, που φρόντισαν να τοιχοκολληθούν σε επίκαιρα σημεία των υπό κατοχήν περιοχών» (Σημ, από έρευνα εντύπων της εποχής αποδεικνύεται ψευδής η πληροφορία ότι δήθεν οι γερμανοί αγκάλιασαν τους στίχους του Σικελιανού και τους κυκλοφόρησαν σε κάθε γωνιά της χώρας που ήλεγχαν. Το ΚΚΕ είναι σε πλήρη σύγχυση και αποκαλύπτει τις διαθέσεις του για τον πνευματικό κόσμο της χώρας, αν κάποτε βρισκόταν στην εξουσία. Οι πνευματικοί ταγοί θα είχαν την τύχη των ρωσικών ανθρώπων του πνεύματος κατά τις διώξεις του σταλινισμού. Δεν ήταν εμφύλιος! Ο Κρέμος συνεχίζει τις παρατηρήσεις του στο Ημερολόγιο για να χαρακτηρίσει τις κατοχικές και τις μεταπελευθερωτικές αντιθέσεις του ΚΚΕ με τον υπόλοιπο ελληνικό λαό ότι δεν ήταν εμφύλιος πόλεμος αλλά πόλεμος μεταξύ του ΕΑΜ και των προδοτών που συνεργάστηκαν ανοιχτά με τον κατακτητή. Όμως ο πνευματικός κόσμος, γράφει, που πρόσκειται φιλικά προς το ΕΑΜ, αντέδρασε αμέσως. Ποιητές και λογοτέχνες έδωσαν, ήδη από τα μέσα του Ιουνίου (το ποίημα του Σικελιανού δημοσιεύτηκε στα τέλη Μαΐου), απάντηση στην πράξη του κατά τα άλλα μεγάλου ποιητή, χαρακτηρίζοντας την ενέργεια του επιεικώς ως ατόπημα (μάλλον θα 'πρεπε να την χαρακτηρίσουν ως πράξη προδοσίας). Στην απάντηση του προοδευτικού πνευματικού κόσμου δόθηκε έμφαση στο ότι ... «...o πόλεμος μας δεν είναι εμφύλιος. Εμφύλιος είναι ο πόλεμος ανάμεσα σε τμήματα ενός και του αυτού λαού .... εμφύλιος ήταν ο πόλεμος μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών ή Θηβαίων και Πλαταιών, δεν είναι όμως εμφύλιος ο πόλεμος μεταξύ του ΕΑΜ και των προδοτών, που συνεργάζονται ανοιχτά με τον κατακτητή. [...] Από την εποχή των περσικών πολέμων οι μηδίσαντες εθεωρούντο προδότες και άξιοι της ποινής τον θανάτου. Το ατόπημα αυτό τον μεγάλου Έλληνα ποιητή δείχνει πόσο επικίνδυνο είναι το να αγωνίζεται κανείς (ή το να νομίζει ότι αγωνίζεται) μακριά και ξέχωρα από το λαό... Ο πνευματικός άνθρωπος που βλέπει ένα αγώνα αφ' υψηλού δεν μπορεί να θεωρείται πατριώτης. Μάχεται και ο ίδιος με το κοντύλι...»
Το αφιέρωμα, πέρα από τη μονομέρεια που το διακατέχει, εμπεριέχει και πολλά ιστορικά λάθη.

Το ποίημα δεν κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1943, αλλά τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.
Δεν λεγόταν "Μάννα Ελλάδα", αλλά "Το Μήνυμά Της".

Δεν κυκλοφόρησε "σχεδόν μυστικά και κυρίως σε αντιστασιακά έντυπα που δεν συνδέονταν με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ", αλλά στο λογοτεχνικό και νόμιμο περιοδικό "Καλλιτεχνικά Νέα" (αρχισυντάκτης ο γνωστός μελετητής του Νίτσε, ο Κωστής Μεραναίος), στο οποίο έγραφαν όλοι οι μεγάλοι ποιητές της εποχής (Ελύτης, Γκάτσος, Παπατζώνης κλπ) και είχε επίσημη κρατική άδεια και απολάμβανε και ατέλεια χάρτου από τις αρχές της Κατοχικής κυβέρνησης.



Αληθεύει ότι το ποίημα και η προσωπικότητα του Σικελιανού χρησιμοποιήθηκε για προπαγανδιστικούς λόγους από την κυβέρνηση των δοσιλόγων και το επιτελείο προπαγάνδας του Ράλλη. Τυπώθηκε σε αφίσες, κυκλοφόρησε σε όλες τις εφημερίδες, υπήρχε αναρτημένο παντού. Όλα στην προσπάθεια των ραλλικών να αποδείξουν ότι ο κομμουνισμός οδηγεί τη χώρα σε αδελφοκτόνο και εμφύλιο σπαραγμό και να στρατευθεί η συντηρητική και φιλελεύθερη τάξη στον αντιεαμικό αγώνα. (Οι επιτυχίες της μέχρι τα τέλη του 1943 ήταν μάλλον μηδενικές σε αυτόν τον τομέα).

Η αντίδραση λοιπόν του ΕΑΜ (και όχι του ΚΚΕ), ήταν δικαιολογημένη.

Ας δούμε λοιπόν αυτήν την ιστορία και κάποιες λεπτομέρειες της.

Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1943.

Τον Οκτώβριο του 1943 αρχίζουν οι μεγάλες ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις. Το ΕΑΜ κατηγορεί τον ΕΔΕΣ για δοσιλογισμό και συνεργασία με τις αρχές κατοχής, ο ΕΔΕΣ αντίστροφα ανταπαντά ότι το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και μέσω αυτού το ΚΚΕ προσπαθεί να επιβάλλει στη χώρα δικτατορία του προλεταριάτου. Λόγος και αντίλογος, κατηγορίες και αντικατηγορίες και ένας αιματηρός φαύλος κύκλος αρχίζει.

Η ουσία είναι ότι ο απόηχος των εμφύλιων συγκρούσεων στα βουνά της Ελλάδας φτάνει πολύ γρήγορα και στην πρωτεύουσα και συγκλονίζει τους Έλληνες πατριώτες ανεξάρτητα παράταξης ή ιδεολογικής ένταξης.


Η ενότητα των αντιστασιακών ομάδων, που με τόσο υπέροχο τρόπο εκφράστηκε στην επιχείρηση της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στα τέλη του 1943, αποτελούσε πια παρελθόν.

Ο Ποιητής και η κακή ανάγνωση ενός ποιήματος.

Ο εθνικός μας ποιητής ζει από το 1941, μαζί με το λαό το δράμα της Κατοχής. Στέκεται δίπλα στο λαό, στα δεινά και στους αγώνες του. Ο Άγγελος Σικελιανός γίνεται πανελλήνιο σύμβολο, εθνικός πνευματικός ηγέτης, με καθολική αναγνώριση από όλες τις παρατάξεις. Είναι ο Ποιητής.


Συγκλονισμένος από το δράμα των ενδοαντιστασιακών συγκρούσεων, συγκινημένος και αισθανόμενος ότι μπορεί να προσφέρει με τον ποιητικό του λόγο, γράφει τον Δεκέμβριο του 1943, το ποίημα "Το Μήνυμά της". Ένα υπέροχο ποίημα, όπου αναπαριστά την Ελλάδα, σα μια γρια πονεμένη μάννα να θρηνεί για τα παιδιά της, που άδικα σκοτώνονται μεταξύ τους και να ζητάει σπαρακτικά την ενότητα και τη συμφιλίωση.

Το ποίημα του Σικελιανού δημοσιεύτηκε τιμητικά στο κέντρο της πρώτης σελίδας των Καλλιτεχνικών Νέων, στις 18 Δκεμβρίου 1943, στο τεύχος 28.



Ο Σικελιανός, με την ποιητική του 'ενόραση', έβλεπε ότι "η βάβω - γρια, στοιχειό καιρών και τόπων", που του μιλούσε, ήταν "της ίδιας γης που τηνε λέμε Ελλάδα / και Παναγιά και Δήμητρα [...]" και αισθανόταν υπεύθυνος να μας ανακοινώσει τους λόγους που εκείνη η πανάγαθη και πονετική μάνα Ελλάδα αγωνιώντας του μηνούσε:

«Αχ, πώς το πάθαν τούτο τα παιδιά μας;
Αδέρφια να σκοτώνουνε τ αδέρφια!... Τα παιδιά μου να σφάζουν τα παιδιά μου!
Μήνυμα απλό σας στέλνω, από το στόμα της αιώνιας Μάννας, που τη λέμε Ελλάδα...
Μήνυμα απλό Σας γράφω, από τα σπλάχνα της αιώνιας Μάννας, που τη λέμε Ελλάδα...
Μήνυμα απλό Σας κράζω, από τα βάθη του πόνου της, αδέρφια της Ελλάδας...
Σώνει η σφαγή, που τυραννάει τη Μάννα! Σώνει η σφαγή τη Μάννα μας που σφάζει!
Κι αχ, ακούστε με, αδέρφια της Ελλάδας!»
Η Αντίδραση.

Δεν θα υπήρχε κάποιο πρόβλημα αν το ποίημα έμενε στους ποιητικούς και εν γένει στους καλλιτεχνικούς κύκλους και δεν πήγαινε παραπέρα από το λογοτεχνικό περιοδικό. Για παράδειγμα ο Γκάτσος στο τεύχος 30 των Καλλιτεχνικών Νέων, θα κάνει μία αυστηρή κριτική του ποιήματος και θα βρει την ευκαιρία να αιτιολογήσει την άποψη που είχε πάντα για το ότι η τέχνη δεν θα πρέπει να είναι στρατευμένη. Θα γράψει μάλιστα και το υπέροχο ότι ο Παλαμάς θυσιάστηκε για την Ελλάδα, με το να γράψει τελικά κακή ποίηση !!! Θα αρχίσουν αντίλογοι και συζητήσεις και τελικά όπως συνήθως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις και όσο αφορά τις ατέρμονες συζητήσεις μεταξύ των διανοούμενων δεν θα βγει κάποιο συμπέρασμα.

Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν κάποιος ευφυής από το προπαγανδιστικό επιτελείο της κυβέρνησης Ράλλη (του Έλληνα Χάχα), θα βρει σε αυτό το ποίημα ένα απροσδόκητο δώρο προερχόμενο από ένα πρόσωπο-σύμβολο, από τον Ποιητή. Ένα ποίημα-δώρο που υπερασπίζει την θέση της δοσιλογικής κυβέρνησης ότι η χώρα βρίσκεται καιρό τώρα σε μία κατάσταση Εμφυλίου Πολέμου και ότι όλες οι πατριωτικές δυνάμεις θα πρέπει να συστρατευθούν για την αντιμετώπιση του Ερυθρού και Σλαβικού κινδύνου. Όχι, ο Σικελιανός δεν αναφέρεται για τον Εμφύλιο μεταξύ των αντιστασιακών Ελλήνων, αλλά για τον Εμφύλιο μεταξύ των αντιστασιακών και μη αντιστασιακών Ελλήνων, σύμφωνα με τη σοφιστεία του ραλλικού προπαγανδιστικού επιτελείου.




Γράφει ο Αλέξανδρος Αργυρίου στην "Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας", τόμος Γ' (1941-1944):

Βρισκόμαστε στο τέλος του 1943, με τρίτη και φαρμακερή την κατοχική κυβέρνηση Ι. Ράλλη και τα Τάγματα Ασφαλείας να αλωνίζουν την Αθήνα, όχι απλώς με την ανοχή αλλά και με τον οπλισμό των Γερμανών. Πράγματι, κάτι είχε αλλάξει στη συμπεριφορά των αξιωματούχων Γερμανών, όπως θα διαπιστώσομε αμέσως έπειτα. Η κατοχική κυβέρνηση είχε βασίσει την πολιτική της στην εκμετάλλευση των ιδεολογημάτων των ναζί, με τους οποίους ταυτίζονταν στον πόλεμο κατά του κομμουνισμού.

Η άποψη ότι είχαμε μπει σε εμφύλιο πόλεμο -άσχετο με τον βαθμό που αλήθευε - με την έξαρση που της έδινε η κατοχική κυβέρνηση γινόταν ευνοϊκά δεκτή από τους κατακτητές, που έβρισκαν συμμάχους εκεί που δεν το υπολόγιζαν. Τα γερμανικά συμφέροντα, όταν οι πολεμικές επιχειρήσεις τους 'δεν έβαιναν πλέον καλώς', ικανοποιούσε η χρήση των ελληνικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση των αντιστασιακών εκδηλώσεων.

Όμως, αν για τους Γερμανούς η αναγνώριση του εμφύλιου πολέμου ήταν καθαρά θέμα τακτικής, για την ελληνική κυβέρνηση η εξαγγελία του και η υπερβολική του χρήση ήταν ικανή και αναγκαία συνθήκη για να αιτιολογήσει τα μέτρα που λάβαινε ως προστασία του εθνικού πολιτεύματος από τον κοινό με τους Γερμανούς εχθρό: τον κομουνισμό, στον οποίο οφείλονταν όλα τα κακά. Αλλά ποιο ήταν το ελληνικό πολίτευμα και πόσο το αντιπροσώπευε ο Ράλλης, τον οποίο ο σιωπών φιλελεύθερος και συντηρητικός πολιτικός κόσμος δεν αναγνώριζε. Να υποθέσομε όμως ότι ο κόσμος που αντετίθετο στην εαμική πολιτική ανεχόταν - χωρίς και να το ομολογεί- τον Ράλλη και τις αμοράλ πρωτοβουλίες του;
< >
<>
Επανερχόμαστε στο ποίημα, το οποίο δημοσιεύεται μια εποχή που κυκλοφορεί η άποψη - ψευδής ή αληθής; θέλω για λόγους αρχής να μείνω έξω από το δίλημμα - ότι βρισκόμαστε σε ακήρυχτο εμφύλιο πόλεμο.

Ο κύριος συνήγορος της ιδέας περί εμφυλίου πολέμου, Ιωάννης Ράλλης (1878-1946), ή κάποιο σαΐνι, του επιτελείου του, με το πολιτικό του αισθητήριο αντιλήφθηκε ότι το ποίημα ερχόταν ως δώρο εξ ουρανού. Έβρισκε απροσδόκητα έναν συνήγορο, τον Σικελιανό, πρόσωπο υπεράνω υποψίας και αποδεδειγμένα "εθνικό κεφάλαιο" σε όλες τις κρίσιμες περιστάσεις. Λογικά και πολιτικά δεν είχε λόγους να μην το εκμεταλλευθεί. Να κατηγορήσουμε τον Ράλλη για ιδεολογική χρήση της ποίησης θα ήταν η μικρότερη κατηγορία, ή μάλλον θα αγγίζαμε τα όρια του γελοίου αν περιμέναμε συμπεριφορά αγαθού λευίτη από άνθρωπο με σκοτεινές πολιτικές βλέψεις.

Αλλά πιο φρόνιμο είναι να αφήσομε τις υποθέσεις (άγνωστες οι βουλές Γερμανών και Ράλληδων και "άβυσσος" η ψυχή των, όπως το έλεγε ο Γκαίτε, καθώς και οι σκοπιμότητες που κατάσταιναν δυνατή τη σύμπλευση τους) και να περιοριστούμε στο επίδικο ποίημα και στον υπόδικο ποιητή του.

Το να θεωρηθεί ότι ο πάντα αγαθής προέλευσης, Σικελιανός επιστρατευόταν να παίξει πολιτικό παιχνίδι, με το εκ βαθέων αυτό ποίημα του, είναι απερίσκεπτο. Δεν αποκλείεται ωστόσο ο ποιητής, κινούμενος, ίσως, από συγκεκριμένο περιστατικό, να αντέδρασε με το ποίημα αυτό, πιστεύοντας ότι συνέβαλε στην αποτροπή του κακού, χωρίς να είναι ικανός να προβαίνει σε πολιτικές συγκρίσεις εκείνης της ανώμαλης και δυσανάγνωστης περιόδου και να κρίνει ότι η συγκυρία των περιστάσεων ευνοεί την ενεργό παρέμβαση του επ αγαθώ. Στην πνευματική βιβλιοθήκη του Σικελιανού δεν μπορώ να φανταστώ ότι περιλαμβανόταν και ο Ηγεμόνας του Μακιαβέλλι.



Το ΕΑΜ λογοτεχνών.


Το ΕΑΜ και ο παράνομος τύπος του αντέδρασε βίαια στην όλη αυτή προπαγανδιστική προσπάθεια του Ράλλη. Μπορεί το ποίημα να ήταν καλοπροαίρετο, αλλά τη σημασία που δεν είχε την έπαιρνε με την αναδημοσίευση του, κατ' εντολήν, την επόμενη μέρα σε όλες τις ελεγχόμενες εφημερίδες - και ακόμη περισσότερο αντιγραμμένο σε μεγάλη αφίσα, κολλημένη στο κέντρο της Αθήνας, όπως και οι άλλες αφίσες των Γερμανών που κοινοποιούσαν τις εκτελέσεις ομήρων ή φυλακισμένων ως αντίποινα των αντιστασιακών πράξεων.

Κάποιοι δογματικοί και άμυαλοι έφτασαν να καταδικάσουν και να καταγγείλουν και τον ίδιο τον Σικελιανό για εθνική μειοδοσία και συνεργασία. Η Αριστερά και το ΕΑΜ θεωρούσαν ότι αποτελούσαν κρατικό θεσμό και ότι όλοι οι πατριώτες, ανεξάρτητα πολιτικών αποχρώσεων έπρεπε να ανήκουν σε αυτό. Το ιδεολόγημα περί Εμφυλίου ήταν ακατανόητο. Υπήρχαν οι Έλληνες και οι Γερμανοί και συνεργάτες τους. Υπήρχε ο αγώνας του Έθνους και τίποτα άλλο. Η εποχή, η νοοτροπία δεν μπορούσε να καταλάβει κάτι άλλο.

Έπρεπε μέσα από τον Ριζοσπάστη και την Ελεύθερη Ελλάδα να δοθεί κάποια απάντηση. Ένα αντιποίημα κατά κάποιον τρόπο. Και μέσα από το ΕΑΜ λογοτεχνών επιλέχθηκε αυτό που θα λέγαμε σήμερα το βαρύ πυροβολικό για να γράψει αυτό το ποίημα-απάντηση.

Μιλάμε για έναν από τους μεγαλύτερους διανοούμενους της σύγχρονης Ελλάδας, τον πατέρα της Ελληνικής εθνογραφίας και λαογραφίας, τον λογοτέχνη και ιστορικό, τον Ιθακήσιο κυνηγό Αμαζόνων Παναγή Λεκατσά.

Το ποίημα που γράφτηκε και κυκλοφόρησε στον παράνομο τύπο της Αριστεράς, ήταν επιβλητικό.

Την είδε λέει ο ποιητής τη Μάννα Ελλαδα. Την είδε, μα δεν ήταν γρια, ούτε άσχημη, ούτε λυπημένη. Και περιγράφει με σαφείς, ολοκάθαρες νιτσεϊκές επιρροές μία πανέμορφη, υπερήφανη, σκληρή νέα γυναίκα. Που καλεί τα παιδιά της να πάρουν το μοναδικό δρόμο προς τη Νίκη και να τσακίσουν ανελέητα τους εχθρούς της, τους προδότες και τους ηττοπαθείς.

Σε είδα μα όχι γριά βαλαντωμένη
στη ρίζα ενός πλατάνου να γκρινιάζεις
γριά σακατεμένη από τα χρόνια
Μα νια στ' αδούλωτα βουνά μας
Στητή, μεγαλόκαρδη, Παρθένα.


Το "μήνυμά της", όπως δημοσιεύτηκε στον παράνομο Ριζοσπάστη.

Αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1944, το συγκεκριμένο ποίημα του Λεκατσά, θα μπει στην ύλη του αναγνωστικού της ΠΕΕΑ για τα παιδιά της Ε' και Στ' Δημοτικού σχολείου. Το αναγνωστικό το είχε επιμεληθεί ο μεγάλος παιδαγωγός του ΕΑΜ Μιχαήλ Παπαμαύρος.

Η επανόρθωση

Ο Σικελιανός φαίνεται να συγkλονίστηκε με την τροπή που πήραν τα πράγματα. Το ίδιο όμως έγινε με τους λογοτέχνες και τον πνευματικό κόσμο της Αριστεράς.


Ομάδα λογοτεχνών του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (Χατζίνης, Παπαδάκη, Σκίπης, Αλεξίου, Βαλέτας, Λαμπρινός) Νοέμβριος 1943

Υπήρξε μία ανεπίτρεπτη συμπεριφορά απέναντι σε ένα Μεγάλο Ποιητή. Μία παρανάγνωση. Ή μια κακή ανάγνωση.

Ο Γιώργος Λαμπρινός το 1945, θέλοντας να επανορθώσει και επίσημα, θα γράψει ότι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα αντιστασιακής ποίησης στην Ελληνική Ιστορία ήταν το «Αντίσταση» του Σικελιανού.

Zoom in (real dimensions: 409 x 600)

Δεν είναι τούτο πάλαιμα σε μαρμαρένια αλώνια,
εκεί να στέκει ο Διγενής και μπρος να στέκει ο Χάρος.

Εδώ σηκώνεται όλη η γη με τους αποθαμένους,
και με τον ίδιο θάνατο πατάει το θάνατό της

Κι απάνω-απάνω στα βουνά, κι απάνω στις κορφές τους
φωτάει με μιας Ανάσταση, ξεσπάει αχός μεγάλος.

Η Ελλάδα σέρνει το χορό, ψηλά, με τους αντάρτες,
- χιλιάδες δίπλες ο χορός, χιλιάδες τα τραπέζια, -
κ' είν' οι νεκροί στα ξάγναντα, πρωτοπανηγυριώτες!


Λυρικός Βίος, 1968, τόμ. Ε', σ. 170

 Τέλος, για την ιστορία, ποίημα-απάντηση στο "Μήνυμά της" του Σικελιανού, είχε γράψει και ο πρόωρα χαμένος και σχεδόν ξεχασμένος σήμερα Πειραιώτης ποιητής, Μανώλης Αλεξίου. Στο "Σώνει η Σφαγή που τυραννάει τη Μάννα", απαντούσε κάπως έτσι:

Σύρε και πες τους: Είμαι και θα είμαι πάντα η Σπαρτιάτισσα μητέρα, που όταν γύρισε το μονάκριβο παιδί της, δεν τούδωσε να πιει νερό γιατί είχε πετάξει την ασπίδα του.
Και πες τους, δεν με νοιάζει εμένα πόσοι θα γυρίσουν - τι δεν μετράω σαν έμπορος κεφάλια - μα νάναι, όσοι γυρίσουνε λεβέντες.

Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 2010

Ο Ελασίτης του Ινστιτούτου.

Το 1953, ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος, δημοσιεύει στο Παρίσι, την “Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας”, ένα βιβλίο που η έκδοσή του αποτέλεσε πραγματικό σκάνδαλο για τους έμμισθους διανοούμενους και κονδυλοφόρους της ελληνικής Άρχουσας Τάξεως, που μετά τη νίκη της στον Εμφύλιο, έβλεπε για πρώτη φορά, να αμφισβητείται η εκδοχή της για τα πρόσφατα γεγονότα της νεοελληνικής ιστορίας. Το γεγονός ότι η Ιστορία του Σβορώνου εκδόθηκε από την δημοφιλή σειρά εκλαϊκευμένων πανεπιστημιακών συγγραμμάτων “Τι γνωρίζω”, ήταν ακόμα ένα μεγάλο πρόβλημα για την Αντίδραση, που έσπευσε να χρησιμοποιήσει τις προσφιλείς της μεθόδους, δηλαδή την συκοφαντική λάσπη και το ψεύδος, προκειμένου να αμυνθεί.




Η δεύτερη έκδοση της “Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας” του Νίκου Σβορώνου, στη σειρά “Τι γνωρίζω” και το πρωτότυπο δακτυλογραφημένο του έργου (Αρχείο Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας).

Ένα ανθολόγιο δημοσιευμάτων του ελληνικού τύπου της εποχής, για το σκάνδαλο του Ελασίτη που έγινε ιστορικός:

Η Καθημερινή, 9 Ιουλίου 1953, «ΕΡΓΟΝ ΕΞΩΜΟΤΟΥ»
.

«Εις την σειράν των γαλλικών επιστημονικών εκδόσεων “Que sais-je” εκλυκλοφόρησε τελευταίως, γαλλιστί φυσικά, ένα βιβλίον υπό τον τίτλον “Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος”, γραμμένον υπό τίνος κομμουνιστού και εχθρού της πατρίδος του ονόματι Νικολάου Σβορώνου. Ο Σβορώνος αυτός φέρει τον τίτλον του "Attache de Recherches" εις το εν Παρισίοις Κέντρον Επιστημονικών Ερευνών. Το βιβλίον του οποίου ετέθησαν υπ' όψιν μας χαρακτηριστικά αποσπάσματα, αποτελεί ύμνον του Εάμ, του Ελάς και του κινήματος του Δεκεμβρίου και των συμμοριτών και λίβελλον εναντίον της Ελλάδος και του πολιτεύματος. Πρέπει να σημειωθή ότι αι εν λόγω πανεπιστημιακοί εκδόσεις έχουν παγκόσμιον κύρος. Αι ιδικαί μας αρμόδιαι υπηρεσίαι έχουν λάβει γνώσιν του ανθελληνικού περιεχομένου του βιβλίου αυτού; Και πώς σκέπτονται να αντιδράσουν; Διότι ο Σβορώνος αυτός θα είναι βεβαίως Έλλην πολίτης και θα απολαμβάνη των προνομίων της ελληνικής του υπηκοότητος».

Έθνος, 9 Ιουλίου 1953: «ΕΝΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΝ».

«Το σκάνδαλον του κομμουνιστού, απεσταλμένου και προστατευομένου του Γαλλικού Ινστιτούτου, που εξέδωσε με την ενίσχυσιν και την ευλογίαν του διευθυντού τούτου κ. Μερλιέ ένα δήθεν ιστορικόν, πράγματι δε κακόηθες εξάμβλωμα φέρον τον τίτλον “Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος”, πρέπει να τύχη ιδιαιτέρας προσοχής. Ο άλλοτε Ελασίτης αυτός "έκτακτος επιστήμων" (κατά την έκφρασιν του κ. Μερλιέ), σταλείς εις το Παρίσι ως υπότροφος του Γαλλικού Ινστιτούτου που εν συνεχεία τη εισηγήσει του επιχορηγούμενος υπό της Γαλλικής Κυβερνήσεως, έχει από πολλού απολέσει και την ιδιότητα του Έλληνος πολίτου, δεδομένου ότι ηκυρώθη το διαβατήριόν του λόγω της προδοτικής του δράσεως εις την γαλλικήν πρωτεύουσαν. Αλλ' αυτό δεν ημπόδισε τον κ. Μερλιέ να του αναθέση να γράψη γαλλιστί και να δημοσίευση μίαν “Ιστορίαν της νεωτέρας Ελλάδος”, εις την οποίαν εξυμνείται το ΕΑΜ και φέρονται ως ουνεργάται των Γερμανών και ως φασίσται όλοι οι εθνικόφρονες πολιτικοί και λόγιοι. Είνε καιρός να εξετασθή σοβορώτερα το πρόβλημα της δράσεως του κ. Μερλιέ εις την Ελλάδα, αφού ο ίδιος, παρά τας επανειλημμένος υποδείξεις που του έγιναν τόσον από το γαλλικόν υπουργείον των Εξωτερικών όσον και από την γαλλικήν πρεσβείαν, δεν εννοεί να παραδεχθή ότι η αποστολή του εις τας Αθήνας συνίσταται εις το να εργάζεται δια την διάδοσιν του γαλλικού πνεύματος και όχι να ευνοή τους δυσφημούντας την Ελλάδα».

Εστία, 16 Ιουλίου 1953: «ΕΛΑΣΙΤΗΣ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ».

Νέαν απόδειξιν της ενοχής του Γαλλικού Ινστιτούτου δια το περί Νεοελληνικής ιστορίας ανθελληνικόν βιβλίον του πράκτορος της Μόσχας Ν. Σβορώνου, αποτελεί η αναγγελία ότι το ίδιον Ινστιτούτον ετοιμάζεται να έκδώση και νέαν μελέτην του “διακεκριμένου - όπως τον χαρακτηρίζει - νέου ιστορικού και επιστήμονος” (Σ.Ε. Ταγματάρχου, κατά το κίνημα, εις το φρουραρχείον των δολοφόνων του Ελάς και μέλους της διοικούσης επιτροπής του Κ.Κ.Ε.). Αναχωρήσας το 1945 δια Γαλλίαν με υποτροφίαν του περιβόητου Ινστιτούτου, ο Σβορώνος - καθώς μας γράφει αναγνώστης μας - είχε παραλάβει μεθ' εαυτού δύο σάκκους πλήρεις κομμουνιστικών έντυπων, εκ των οποίων πολλά μετέφρασεν εν Παρισίοις εις την Γαλλικήν, και τα οποία του έδωσαν προφανώς το υλικόν δια τα βιβλία του! Αυτός είναι ο “λαμπρός νέος ιστορικός”, του ερυθρού Γαλλικού Ινστιτούτου!... Και ερωτώμεν άπαξ έτι: Τι έκαμαν τα αρμόδια υπουργεία δια την αφαίρεσιν της Ελληνικής ιθαγενείας από τον ερυθρόν πράκτορα;».


Φωτεινή εξαίρεση μέσα στην ενορχηστρωμένη κακοφωνία της εποχής, οι εφημερίδες του Λαμπράκη, με το “Βήμα”, να μιλάει για ελληνική επιτυχία!

Το Βήμα, 29 Μαρτίου 1953: «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ του κ. Ν. Γ. ΣΒΟΡΩΝΟΥ».



«Πληροφορούμεθα εκ Παρισίων ότι εκυκλοφόρησεν εις την γνωστήν μορφωτικήν σειράν “Τι γνωρίζω;”, που εκδίδουν τα “Πανεπιστημιακά τυπογραφεία της Γαλλίας”, μια σύντομη αλλά εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα “Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος”. Το βιβλίον αυτό, γραμμένον γαλλιστί, είναι έργον του Έλληνος ιστορικού κ. Νικολάου Γ. Σβορώνου ο οποίος ευρίσκεται από ετών εις την Γαλλίαν δι' επιστημονικός έρευνας ως εταίρος του περίφημου “Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερεύνης”. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η έκδοσις αυτή είναι πολλαπλόν. Πρώτον, διότι η σύνταξις της πρώτης σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας που απευθύνεται εις το ευρύ γαλλόφωνον κοινόν ανετέθη εις Έλληνα επιστήμονα. Δεύτερον, ότι ο συγγραφεύς της έχει, παρά το σχετικώς νεαρόν της ηλικίας του, αναγνωρισθή ήδη εις την Γαλλίαν ως ένας εκ των λαμποτέρων ιστορικών του Μεσαίωνος και των Νέων χρόνων της Ελλάδος. Τέλος δε πρέπει να σημειωθή ότι η σύντομη αυτή ιστορία του κ. Σβορώνου, περιέχει τα πορίσματα της προσωπικής και γόνιμης μελέτης των Γαλλικών ιδίως αρχείων και αποτελεί εξ άλλου μίαν εισαγωγήν εις την μεγάλην δίτομην “Ίστορίαν τής Νεώτερης Ελλάδος” που ετοιμάζει ο ίδιος κατά παραγγελίαν του επιστημονικού εκδοτικού οργανισμού “Μπελ Λέττρ” του συνδέσμου Γκιγιώμ Μπυντέ».

Η ελληνική ιθαγένεια αφαιρέθηκε τελικά από τον Νίκο Σβορώνο το 1955, για να πάρει έξι χρόνια μετά, τη γαλλική. Το 1962 απέκτησε το doctorat τρίτου κύκλου και το 1975 ανακηρύχθηκε Docteur es Lettres της Σορβόννης. Εργάσθηκε στο CNRS και δίδαξε ως διευθυντής σπουδών στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (IV Section) ιστορία των θεσμών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Γύρισε στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας, όπου του αποδόθηκε πάλι η ελληνική ιθαγένεια. Δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.


Ριζοσπάστης, 19 Ιουνίου 1975.

Η περίφημη “Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας” θα εκδοθεί στα ελληνικά, μόλις το 1976 από το “Θεμέλιο”.



Διαβάστε:

  • Νίκος Σβορώνος, "Το Ελληνικό Έθνος - Γένεση και διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού", εκδόσεις Πόλις, 2004.
  • Νίκος Σβορώνος, "Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας", Θεμέλιο, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1994.
  • "Τι έγραψαν κάποτε για την "Ιστορία" του Ν. Σβορώνου", Στο περιοδικό "Ο Πολίτης", τεύχος 113, σελ. 31-33, Ιούλιος-Αύγουστος 2003.
  • Αρχεία ΔΟΛ.
  • Αρχείο Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. http://askiweb.eu/

Τρίτη 23 Φεβρουαρίου 2010

Ασθένεια Βασιλιά Παύλου - Μεσαιωνικές τελετές στην Αθήνα του 1964

Το Ιστορικό της ασθένειας.

Το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου 1964, σε ειδική αίθουσα των Ανακτόρων στο Τατόι που είχε μετατραπεί σε χειρουργείο, ο Βασιλιάς Παύλος θα υποβληθεί σε μια δύσκολη χειρουργική επέμβαση, προκειμένου σύμφωνα με τα ιατρικά ανακοινωθέντα της εποχής, να θεραπευθεί από "στένωση του πυλωρού, συνεπεία γαστρικού έλκους", ασθένεια που τον βασάνιζε τον τελευταίο χρόνο. Την δύσκολη αυτή επέμβαση θα αναλάβουν κορυφαίες μορφές της ελληνικής χειρουργικής της εποχής, όπως ο Αλ. Μάνος, καθηγητής και προσωπικός γιατρός του Βασιλιά, ο Θ. Δοξιάδης, ο Νίκος Τσαμπούλας, συνεπικουρούμενοι από δύο Άγγλους χειρουργούς, που ήρθαν στην Αθήνα για τον σκοπό αυτό (Στ. Καίην και Εντ. Μουίρ).

(Η αλήθεια βέβαια είναι ότι ο Παύλος δεν έπασχε από απλό, καλόηθες έλκος του στομάχου, αλλά από καρκίνο και μάλιστα σε αρκετά προχωρημένο στάδιο. Και παρά το γεγονός ότι το Παλάτι προσπάθησε να κρατήσει μυστική την ασθένεια του Βασιλιά, όλος σχεδόν ο κόσμος γνώριζε τι πραγματικά συνέβαινε. Δυο ημέρες πριν το χειρουργείο, ο Βασιλιάς είχε ορκίσει την κυβέρνηση Ενώσεως Κέντρου και πραγματικά απ' ότι φαίνεται, το κατάφερε με μεγάλη δυσκολία, αφού ήταν και φαινόταν πολύ άρρωστος).

Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, ακόμα και σήμερα παρά την τεράστια εξέλιξη της χειρουργικής και της αναισθησιολογίας, η εγχείρηση δεν πήγε καλά. Ο παρατεταμένος κλινοστατισμός είχε σαν αποτέλεσμα ο Βασιλιάς να υποστεί θρομβοφλεβίτιδα του δεξιού κάτω άκρου, πνευμονική εμβολή και στη συνέχεια όπως είναι λογικό, νεφρική ανεπάρκεια με ολιγουρία, γεγονός που τον οδήγησε σε ουραιμικό κώμα. Ήδη από τις αρχές του Μαρτίου όλα έδειχναν ότι ο Παύλος μέτραγε ημέρες ή ακόμα και ώρες ζωής, μιας που η κατάστασή του θα μπορούσε να περιγραφεί με τη σύγχρονη ορολογία ως "πολυοργανική ανεπάρκεια", κατάσταση που τις περισσότερες φορές είναι μη αναστρέψιμη.

Η θρομβωτική διάθεση και η πνευμονική εμβολή που ήταν συνέπειά της, αντιμετωπίστηκε με αντιπηκτικά φάρμακα που ήρθαν από τη Γερμανία με ειδική πτήση επί τούτου. Από τις πληροφορίες μου, ο Παύλος θα πρέπει να ήταν ο πρώτος Έλληνας που υποβλήθηκε ποτέ στην ιστορία της ελληνικής θεραπευτικής σε αντιπηκτική αγωγή με κλασική ηπαρίνη, που μόλις εκείνη την εποχή είχε αρχίσει να διαδίδεται για τη μετεγχειρητική προφύλαξη από την θρόμβωση των ακινητοποιημένων ασθενών.

Η Εικόνα.

Το βράδυ της 2ης Μαρτίου και ενώ η κατάσταση φαινόταν δραματική, εκδίδεται επίσημη ανακοίνωση από το Τατόι, κατά την οποία,

"ο Διάδοχος Αντιβασιλεύς, απεδέχθη ευγνωμόνως την προσφοράν του Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, όπως η Ιερά Εικόνα της Παναγίας μεταφερθή εις τα Ανάκτορα του Τατοΐου, προς επίσκεψιν, ίασιν και θεραπείαν του ασθενούντος Βασιλέα".



Αναμφισβήτητα και πρέπει να το τονίσουμε αυτό, το ελληνικό κράτος, επέδειξε στο συγκεκριμένο ζήτημα απίστευτη και ασυνήθιστη αποτελεσματικότητα και άκρως εντυπωσιακό συντονισμό στις απαιτούμενες ενέργειες. Με κυβερνητική διαταγή, το αντιτορπιλικό "Σφενδόνη", εγκαταλείπει τη ναυτική πολεμική άσκηση, κάπου στα νερά του Αιγαίου και σπεύδει με ταχύτητα στην Τήνο, όπου παρέλαβε την εικόνα και κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά την 1η πρωινή. Στην αποβάθρα περιμένουν ο διάδοχος, ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ο Αρχιεπίσκοπος, ο αρχηγός του ΓΕΝ, ο επικεφαλής του βασιλικού στρατιωτικού οίκου στρατηγός Δόβας και πλήθος άλλων υπουργών και πολιτικών. Και πολύς κόσμος. Ο λαουτζίκος, που περίμενε την Παναγία για να σώσει τον Βασιλιά του.




Εφημερίδα «Η Καθημερινή», 4 Μαρτίου 1964.

Ο ηγούμενος της μονής Ευαγγελιστρίας παραδίδει την εικόνα με τελετουργική μεγαλοπρέπεια στον Αρχιεπίσκοπο και αυτός με τη σειρά του στον διάδοχο Κωνσταντίνο.

Ο Κωνσταντίνος μεταφέρει την εικόνα στο Τατόι, ακολουθούμενος από τον ίδιο τον Γεώργιο Παπανδρέου και τους βασικούς υπουργούς της κυβέρνησής του, Μητσοτάκη, Τούμπα, Μπακατσέλο και Ακρίτα.

Επρόκειτο για μια καθαρά μεταφυσική και μεσαιωνική τελετή, ανάλογη αυτής που έγινε το 1913, προκειμένου να θεραπευτεί ο τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Α' από την πλευρίτιδα που έπασχε. Μόνο που το 1964 δεν ήταν 1913 και φυσικά, είχαν επιστρατευτεί όλα τα σύγχρονα μέσα της εποχής και ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός.

Εννοείται ότι η εικόνα της Παναγίας δεν βοήθησε και ο Παύλος απεβίωσε την 6η Μαρτίου το απόγευμα.

Κάποια σχόλια.

Η μεσαιωνική αυτή τελετή, όπως και οι ανάλογες αυτού του είδους, θα μπορούσε να μελετηθεί κάτω από το πρίσμα της δεισιδαιμονίας και της χρήσης της από την επίσημη κρατική εξουσία. Παρόμοια επεισόδια την ίδια περίπου εποχή, καταγράφονται στην ελληνική ιστορία, ιδιαίτερα με αυτήν που ασχολείται με τα πεπραγμένα και τη ζωή της Άρχουσας Τάξεως, (που συναγωνιζόταν τον απλό λαό στην αμάθεια, στην πρόληψη και την θρησκοληψία). Ας θυμηθούμε για παράδειγμα το επεισόδιο Δίελλα από το άρθρο της ελληνικής wiki για τον Γεώργιο τον Β' :

Τον Απρίλιο του 1946, μία κοπέλα, γύρω στα 30, ονόματι Έλλη Δίελλα, επισκέφθηκε τον Παναγιώτη Σιφναίο και του δήλωσε ότι ήταν απεσταλμένη μιας γερόντισσας ονόματι Δέσποινας, η οποία ήθελε να διαβιβάσει ένα μήνυμα προς τον Γεώργιο Β΄. Όταν επισκέφθηκε ο Π. Σιφναίος το σπίτι της γερόντισσας συνάντησε εκεί εξερχόμενο τον βιομήχανο Μποδοσάκη-Αθανασιάδη. Η γερόντισσα Δέσποινα είπε τα εξής: "Η Παναγία επιθυμεί να διαβιβάσεις εσύ το μήνυμα που θα σου πώ στο Βασιλέα. Ο Βασιλεύς θα επανέλθη στην Ελλάδα. Πρίν αποβιβασθή όμως στας Αθήνας, πρέπει απαραιτήτως να περάση από την Τήνον και να προσκυνήση την Μεγαλόχαρην. Άν παραλείψη να το κάμη, θα αποθάνη έξ μήνας μετά την επάνοδόν του. "

O Π. Σιφναίος το μετέδωσε μέσω Ραούλ Ρωσέττη στο Γεώργιο Β΄ και επισκέφθηκε δεύτερη φορά τη γερόντισσα Δέσποινα, όπου του έδειξε μια εικόνα δώρο του τέως Πρωθυπουργού Εμ. Τσουδερού. Σύμφωνα με μαρτυρία του Τσουδερού στον Σπ. Μαρκεζίνη, όταν ευρίσκετο επί Μεταξά, υπό περιορισμό στην Εκάλη, τον είχε επισκεφθεί η γερόντισσα και του είχε πεί ότι θα γίνει "Πρωθυπουργός στο Εξωτερικό". O Τσουδερός της είπε ότι προφανώς εννοούσε ότι θα γίνει Υπουργός των Εξωτερικών. Εκείνη όμως επέμενε. Όταν αργότερα έγινε πράγματι Πρωθυπουργός στο εξωτερικό, ο Τσουδερός, ο οποίος πίστευε στον πνευματισμό, της δώρησε την εικόνα.

Εκτός του Σιφναίου, η γερόντισσα Δέσποινα συνάντησε και τον πρώην Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο για να μεταφέρει το μήνυμα στον Βασιλιά. Ο μεγάλης μόρφωσης Χρύσανθος, διστάζοντας και μη θέλοντας να παρεξηγηθεί, κάλεσε τον Σπ. Μαρκεζίνη και τον παρακάλεσε, διακριτικά, να μεταβεί στο Λονδίνο η Δίελλα, για να μεταφέρει η ίδια το μήνυμα. Η Δίελλα μετέβη στο Λονδίνο με στρατιωτικό αεροπλάνο αλλά σύμφωνα με τον Ρωσσέτη " ο Βασιλεύς δεν απέδωσε σημασία "


Αλλά νομίζω ότι μια τέτοια προσέγγιση είναι απλά επιφανειακή. Ένας μεγάλος σοβιετικός επιστήμονας, ο στρουκτουραλιστής Γιούρυ Λότμαν, (Yuri M. Lotman) σημειολόγος, κριτικός και μελετητής της ιστορίας των πολιτισμών, στις αναλύσεις του πάνω στο θέμα των συμβόλων μιας κοινωνίας, εξηγεί πολύ πειστικά όλα αυτά τα φαινόμενα που για πολλούς από μας παρουσιάζονται ως αδιανόητα και εξωφρενικά:

Σύμφωνα λοιπόν με τον Λότμαν, όταν ένα ανθρώπινο ον γίνεται προσωπικά σημαντικό για το σύστημα κουλτούρας, μεταμορφώνεται σε σημείο. Η ζωή του, αλλά ακόμα περισσότερο και ο θάνατός του είναι - αν όχι απόλυτα προκαθορισμένα - τουλάχιστον σημαδεμένα από αυτήν την συμβολική λειτουργία.

Στην προκειμένη περίπτωση, ο θάνατος του βασιλιά, κάνει την ελληνική κοινωνία να λειτουργήσει ως μια καλολαδωμένη μηχανή που βάζει σε κυκλοφορία τα σύμβολα.

Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2010

Η μετακατοχική άρχουσα Τάξη στην Ελλάδα

Με αφορμή μια ανάλογη δημοσίευση στο "Βήμα" της Κυριακής των εντυπώσεων ενός Αμερικανού δημοσιογράφου για το Κολωνάκι του 1946-47.

Η μετακατοχική άρχουσα Τάξη στην Ελλάδα, μέσα από την έκθεση του Αμερικανού Paul Porter:



Paul Aldermandt Porter (1904–1975)
Μία άρχουσα τάξη, παρασιτική και εξαιρετικά απαιτητική και σπάταλη. Διαπλεκόμενη με μία πολιτική ιεραρχία και με κανένα ενδιαφέρον για την οικονομική ανόρθωση της χώρας. Στόχος η εξασφάλιση των προνομίων και η απορρόφηση της ξένης οικονομικής βοήθειας προς ίδιον όφελος και συμφέρον.

Μία οικονομική ολιγαρχία, εντελώς ανίκανη να υποστηρίξει μία πολιτική ανασυγκρότησης, μία πολιτική αρχών, που το μόνο που ήξερε ήταν να κραυγάζει για το "χρέος των συμμάχων προς την Ελλάδα " και να απαιτεί διαρκώς περισσότερα για να ικανοποιήσει τα σπάταλα γούστα της.

Και μια κυβέρνηση (του μοναρχοφασίστα Τσαλδάρη), που αντί να προσπαθεί να ανοικοδομήσει οικονομικά τη χώρα, να δίνει το κύριο βάρος της στους εξοπλισμούς - κάπου το 35% του ΑΕΠ - και στον αντικομμουνισμό, με συνοδές αλυτρωτικές μεγαλοϊδεατικές διακηρύξεις σερ βάρος των νέων σοσιαλιστικών χωρών της Βαλκανικής.

Paul Porter (Chief U.S. Delegate, Economic Commission for Europe, Geneva, Switzerland). Επιστολή προς τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ W.L Clayton (14/2/1947) :

"Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα . Αντί αυτού , υπάρχει μία χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών , μερικών χειρότερων από άλλους , που είναι τόσο απασχολημένοι με τον ατομικό τους αγώνα για εξουσία , ώστε δεν έχουν τον χρόνο , ακόμα και υποθετικά αν είχαν την ικανότητα να αναπτύξουν κάποια οικονομική πολιτική".

Και τι είδε ο αμερικανός στην Ελλάδα ;

«Ακόμη θυμάμαι ένα εντυπωσιακό γεύμα που παρέθεσε προς τιμήν μου ένας κορυφαίος τραπεζίτης στο πολυτελές αθηναϊκό διαμέρισμά του.[...] Η αντίθεση ανάμεσα στο λουκούλειο γεύμα και στα παιδιά που λιμοκτονούν στους δρόμους παραήταν ταιριαστή και σκληρή».

Και οι «τρεις οικονόμοι με τις λιβρέες τους, το λουκούλλειο γεύμα και τα εκπληκτικά κρασιά» , μάλλον αλγεινή εντύπωση τού προκάλεσαν γιατί για τα παιδιά (για τα οποία τόσα δάκρυα έχυνε η μπουρζουαζία και η πτωχή μα τίμια βασίλισσα) στην ύπαιθρο έγραψε :

«H ανάπτυξή τους προβληματική, ούτε ήταν καλοντυμένα (...) είδαμε συμπτώματα πελάγρας και δερματικών παθήσεων, προφανώς λόγω έλλειψης βιταμινών».

« Η δημόσια διοίκηση είναι υπερβολικά εκτεταμένη, κακοπληρωμένη και αποθαρρημένη. Οι χαμηλοί μισθοί προσαυξάνονται βάσει ενός εντελώς συγκεχυμένου συστήματος επιδομάτων, χάρη στα οποία μερικοί δημόσιοι υπάλληλοι κερδίζουν μέχρι και τέσσερις (σ.σ. βάλε κάτι ακόμα) φορές περισσότερα από το βασικό τους μισθό... Το αποτέλεσμα είναι η απόλυτη αποδιοργάνωση. Ποτέ άλλοτε δεν έχω δει διοικητική δομή που να είναι λόγω ανικανότητας και αναποτελεσματικότητας και μόνο τόσο απαράδεκτη».

«Στόχος της , (σ.σ. της Ελληνικής κυβέρνησης) κατά την προσωπική μου κρίση , είναι να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση των προνομίων μιας μικρής κλίκας από τραπεζίτες και εμπόρους που αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα... Η άμεση συνέπεια της εγγύησης για αμερικανική βοήθεια ήταν όχι να παρακινηθεί η κυβέρνηση να επεκτείνει τις προσπάθειές της, αλλά να εισπράξει το ευχάριστο αίσθημα ότι είχε απαλλαγεί από οποιαδήποτε υποχρέωση να κάνει οτιδήποτε».

«Πίσω από την κυβέρνηση υπάρχει μια μικρή εμπορική και τραπεζική κλίκα (προφανώς εννοεί την ελληνική πλουτοκρατία) [...] Αυτή η κλίκα είναι αποφασισμένη πάνω απ' όλα να προστατεύσει τα οικονομικά της προνόμια, όποιο κι αν είναι το κόστος σε ό,τι αφορά την οικονομική υγεία της χώρας».


Αλλά ο Αμερικανός δε μάσαγε. Τα δολλάρια έπρεπε να δοθούν όπως ακριβώς είχε διαταχθεί από την κυβέρνηση Τρούμαν. Είχε να εκτελέσει μία αποστολή και θα την εκτελούσε. Θαυμάστε αγαπητοί φίλοι, το ήθος και το σθένος της πολιτικής ηγεσίας του μοναρχοφασιστικού κράτους. Θαυμάστε και την αγέρωχη στάση μπροστά στον αμερικάνικο παράγοντα ενός ιστορικού στελέχους της Δεξιάς :

Ο Πόρτερ συζητώντας για κάποιο οικονομικό θέμα με τον Στέφανο Στεφανόπουλο, τότε υπουργό Συντονισμού,

«οργίστηκε τόσο ώστε σήκωσε το χέρι του και του κατάφερε ένα ηχηρό ράπισμα στο πρόσωπο, τόσο που ο υπουργός ξέσπασε σε κλάματα».

Η συνέχεια του επεισοδίου έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον: ο υπουργός αποχώρησε από το γραφείο και λίγες ημέρες αργότερα

«δώρισε στην κυρία Πόρτερ ένα διαμαντένιο περιδέραιο, για να κατευνάσει τον Πόρτερ, ο οποίος προφανώς ακολουθούσε τη θεωρία του Θεόδωρου Ρούζβελτ "μίλα μαλακά, αλλά κουβάλα μαζί σου ένα μεγάλο ραβδί" και τη συμβουλή του Γουίλιαμ Χάουαρντ Ταφτ να χρησιμοποιεί τη "διπλωματία του δολαρίου"».

(Καημένε Στεφανόπουλε, τι σού 'μελλε να πάθεις - παραφράζοντας και το γνωστό λαϊκό άσμα για τον πεθερόπληκτο Αθανασόπουλο !!! Φανταστείτε τον Ζντάνοφ ή τον Κουόσινεν ας πούμε, να χαστουκίζει τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη !!! ).

Και γενικά ο Πόρτερ ήταν για τους λεπτεπίλεπτους και γαλλοαναθρεμμένους αστούληδες του Κολωνακίου ένας βάρβαρος, γιατί:

«Οταν πήγε στην Αθήνα έγινε ένας διαφορετικός άνθρωπος, ένας δικτάτορας. Η συμπεριφορά του προς τους έλληνες αξιωματούχους, αρχίζοντας από τον πρωθυπουργό, ήταν βλοσυρή και κάποτε τραχιά».

Από την εφημερίδα της ελληνικής ομογένειας του Σικάγου «The Greek Star» (2.10.1980) (Ουίλλιαμ Ρούσσης).

Περισσότερα στην πολύ καλή μελέτη του Μιχάλη Ψαλιδόπουλου:

" Η έκθεση Πόρτερ στο ιστορικό της πλαίσιο: Όψεις της οικονομικής σκέψης και των εξελίξεων της εποχής 1944-1947" .