Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2016

Χριστουγεννιάτικη ιστορία


Μίτσιγκαν, 1913. Η Μεταλλευτική Εταιρεία Κάλουμετ και Χέκλα, ανακοινώνει πανηγυρικά, μέρισμα 400 δολαρίων στους μετόχους της. 

Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, 15.000 χαλκωρύχοι της ίδιας εταιρείας, με μεροκάματο περίπου ένα δολάριο την ημέρα, ξεκινούν έναν επίπονο και σκληρό απεργιακό αγώνα που θα κρατήσει σχεδόν εννέα μήνες και θα αποτελέσει μία από τις συγκλονιστικότερες κινητοποιήσεις στην ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. 

Οι στόχοι του αγώνα, δεν θα είναι άλλοι, από τη μείωση των ωρών εργασίας, την αύξηηση του μεροκάματου και την αναγνώριση του ταξικού τους συνδικάτου, της Δυτικής Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων. 

Η εργοδοσία, αρνήθηκε τα αιτήματα των εργατών, δίνοντας μόνο κάποιες αόριστες υποσχέσεις, για κάποια αύξηση του ημερομισθίου. 

Ο ταξικός αγώνας, θα είναι ανελέητος και σε κάποιες περιπτώσεις θα πάρει τη μορφή ενός μίνι εμφυλίου πολέμου. Απεργοσπάστες, η έφιππη πολιτοφυυλακή της Πολιτείας του Μίτσιγκαν, ιδιωτικοί μπάτσοι και μπράβοι-κοινωνικά αποβράσματα, θα μπούν στην υπηρεσία των αφεντικών. 



Ηγετική μορφή από την πλευρά των εργατών, η σλοβενικής καταγωγής, Annie Clemenic, μια νέα και δυναμική γυναίκα, που οι εργάτες την αποκαλούσαν χαϊδευτικά (λόγω του ύψους της, 1,88  μέτρα), "Big Annie".



Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1913, η Annie, θα οργανώσει στoν δεύτερο όροφο του κτιρίου  Italian Hall στην (τότε - σήμερα είναι ένα χωριό 700 κατοίκων) κωμόπολη Calumet, ένα χριστουγεννιάτικο πάρτυ, προκειμένου να διασκεδάσουν τα παιδιά των απεργών. 



Το τι έγινε, μας το περιγράφει η κομμουνίστρια ακτιβίστρια και συνδικαλίστρια Έλα Ριβ Μπλουρ ("μάνα" Μπλουρ), που βρισκόταν εκεί, στο βιβλίο της "Είμαστε πολλοί":

Παραμονή Χριστουγέννων, τα παιδιά θα μαζευτούν στην αίθουσα που η Άννι είχε στολίσει το δέντρο. Αφού τραγουδήσαμε όλοι μαζί, μοιράστηκαν τα δώρα και μια δεκατριάχρονη με μακριές κοτσίδες, φινλανδικής καταγωγής, κάθισε στο πιάνο και άρχισε να παίζει.

Η πόρτα άνοιξε και κάποιος άρχισε να φωνάζει "Φωτιά, φωτιά". 

Δεν υπήρχε πυρκαγιά, δεν υπήρχε καμιά φωτιά. Τα παιδιά όμως, πανικόβλητα και σε εντελώς αλλόφρονη κατάσταση, άρχισαν να τρέχουν προς την έξοδο προκειμένου να σωθούν, παρά το γεγονός ότι η Άννι προσπαθούσε συνέχεια να τα καθηυσχάσει, φωνάζοντας, "ηρεμήστε παιδιά, δεν υπάρχει φωτιά". 

Όσοι είμαστε γύρω από την εξέδρα, δεν μπορούσαμε να δούμε πόσα παιδιά έλειπαν, η αίθουσα ήταν ακόμα γεμάτη. Η μικρή συνέχιζε να παίζει πιάνο...

Δεν πέρασαν πέντε λεπτά και η πίσω πόρτα της αίθουσας άνοιξε. Ένας άντρας μπήκε, κρατώντας στην αγκαλιά του ένα άψυχο παιδικό κορμάκι. Στη συνέχεια ακολούθησε ένας άλλος κι ένας άλλος ... Τα νεκρά παιδάκια αφήνονταν στην εξέδρα, κάτω από το δέντρο. Εβδομήντα τρία παιδιά, όλα νεκρά. 
>>>
Στην αίθουσα βασίλευε νεκρική σιγή. Το θέαμα ήταν φρικτό. Η Άννι άρχισε να ουρλιάζει: "Είναι και άλλα; Εϊναι και άλλα παιδιά;". Ένας μπάτσος της είπε ατάραχα: - Τι κάνεις έτσι; Δικά σου είναι όλα αυτά; Η Άννι απάντησε κλαίγοντας με λυγμούς: - Δικά μου είναι, είναι όλα δικά μου ... 



Μαζί με τους γονείς που έσπευδαν αλλόφρονες να βρουν και να πάρουν τα παιδιά τους, κατέφτασαν και οι παπάδες. Άρχισαν να προσεύχονται για τους νεκρούς... Τους προηγούμενους μήνες είχαν ταχθεί ενάντια στην απεργία, κήρυτταν συνέχεια από τον άμβωνα για το πόσο καταστροφική ήταν. Αυτό παραήταν πολύ για την Άννι. Φώναζε συνέχεια:
"- Μην αφήσετε τους παπάδες, τους απεργοσπάστες παπάδες να αγγίξουν τα παιδά". Οι μπάτσοι τη συνέλαβαν.  
 
Τις ημέρες που ακολούθησαν, έγινε αστυνομική και δικαστική έρευνα. Το αποτέλεσαμα αναμενόμενο: Κανείς δεν έμαθε ποιοι ήταν αυτοί που έσπειραν τον πανικό. Το όνομα αυτού που πρώτος φώναξε "φωτιά", δεν έγινε ποτέ γνωστό. Οι εργάτες όμως ήταν σίγουροι πως ήταν κάποιος πληρωμένος πράκτορας της εταιρείας που ήθελε να διαλύσει τη γιορτή. 

Η απεργία, αν και αποτυχημένη, θα αποτελέσει σταθμό για την περαιτέρω ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στις ΗΠΑ. 

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η περιοχή παρήκμασε. Ο χαλκός έχασε την αρχική του σημασία για τη βιομηχανία, τα ορυχεία εξαντλήθηκαν, οι περισσότεροι εργάτες μετακινήθηκαν στα εργοστάσια αυτοκινήτων του Ντιτρόιτ ή στρατεύθηκαν μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1917. Το τελευταίο ορυχείο χαλκού θα στην περιοχή, θα κλείσει το 1995.

Σήμερα το μόνο που θυμίζει την καταστροφή είναι ένα σεμνό μνημείο στο χωριό Calumet και κάποια τραγούδια όπως αυτό του Woody Guthrie, "1913 massacre", που θα το ξαναφέρει στην επιφάνεια ο Bob Dylan την δεκαετία του 1960. 




Παραπομπές:


- Ο κατάλογος των θυμάτων. Κυρίως παιδιά μεταναστών από τη Φινλανδία.

- "Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών" του Ζιν. Αν και δεν κάνει μνεία στο γεγονός, δεν παύει να είναι βιβλίο αναφοράς για την κοινωνική ιστορία των ΗΠΑ, του εργατικού της κινήματος και της επαναστατικής κατάστασης που προηγήθηκε του Μεγάλου Πολέμου, στη λεγόμενη "προοδευτική περίοδο" των ετών 1900-1917. 

- Ella Reeve Bloor, We Are Many: An Autobiography. New York: International Publishers, 1940. Η αυτοβιογραφία της "Μάνας Μπλουρ", της αριστερής φεμινίστριας που η δράση της άφησε εποχή στο αμερικανικό εργατικό κίνημα. 

- "Labor's Untold Story", των Richard O. Boyer, Herbert Morrais, 
Cameron Associates; Πρώτη έκδοση (1955). Μεγάλο βιβλίο, από δύο επίσης μεγάλους συγγραφείς, ιστορικούς του αμερικανικού συνδικαλιστικού κινήματος. Η ενδελεχής και ακριβής γνώση του παρελθόντος, επιτρέπει να ατενίζεις το μέλλον αισιόδοξα.


Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2016

Υπόθεση "Ειδικό Δικαστήριο", Παρίσι 21 Αυγούστου 1941

Η αλλιώς, "Η υπόθεση του Ειδικού Τμήματος του Εφετείου των Παρισίων".

21 Αυγούστου 1941, Παρίσι, υπό γερμανική κατοχή. Στο μετρό, την 8η πρωινή, ένας άγνωστος νέος, δολοφονεί εν ψυχρώ, τον Γερμανό δόκιμο αξιωματικό του Ναυτικού, Alfons Moser. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, δράστης της επίθεσης, ήταν ο Pierre Georges, κομμουνιστής νεολαίος, που θα γίνει γνωστός στην διάρκεια της Αντίστασης με το θρυλικό προσωνύμιο “Συνταγματάρχης Fabien”. Ο Pierre Georges, αποφάσισε την εκτέλεση, ως αντίποινα για τη σύλληψη από τους Γερμανούς, κομμουνιστών, ελευθερομασόνων και Εβραίων, μια απόφαση, που η υλοποίησή της, σήμαινε και το πέρασμα της γαλλικής αντίστασης ενάντια στους Γερμανούς, σε μια νέα ποιότητα, αυτή, της ένοπλης, στρατιωτικής πια, αντιπαράθεσης.

Το Γερμανικό Ναυτικό, μετά το συμβάν, με επίσημο έγγραφό του στη γαλλική κυβέρνηση, ζητάει:

- Αντίποινα.
- Πληροφόρηση για τις εκτιμήσεις και εν γένει τις αντιλήψεις της γαλλικής κυβέρνησης, επί του θέματος. Απειλεί δε, ότι σε περίπτωση επανάληψης παρόμοιου γεγονότος, θα εκτελεστούν άτομα, ανήκοντα στη γαλλική ελίτ, είτε οικονομική, είτε πνευματική, ανεξάρτητα των πολιτικών πεποιθήσεών τους.


Η δοσιλογική γαλλική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Στρατάρχη Πεταίν, απαντάει ότι η δολοφονία ήταν έργο των κομμουνιστών και επί τούτο, λαμβάνει τα εξής μέτρα:

- Άμεση συγκρότηση Ειδικού Δικαστηρίου (Section spéciale), του οποίου οι αποφάσεις θα ήσαν αμετάκλητες, χωρίς δικαίωμα έφεσης ή αναστολής από την πλευρά των καταδικασθέντων.
- Άμεση υποβολή των δικογραφιών των κυριότερων φυλακισμένων κομμουνιστικών στελεχών που βρίσκονται υπό την ευθύνη της
(μιλάμε για δευτεροκλασσάτα στελέχη, αφού οι σπουδαιότεροι και οι έχοντες σοβαρή δράση, παραδίδονταν από τη Γαλλική Αστυνομία κατευθείαν στη Γκεστάπο).
- Άμεση εκδίκαση και εκτέλεση των καταδικαστικών αποφάσεων σε δημόσιο χώρο και μάλιστα με Νόμο, που καταδικάζει σε θάνατο την κομμουνιστική δράση και προπαγάνδα. Το άρθρο 10 του Νόμου, έδινε και την αναδρομική ισχύ του: "Η ποινική δίωξη δύναται οποτεδήποτε να ασκηθεί, ασχέτως αν η πράξη έχει τελεστεί πριν της δημοσιεύσεως του Νόμου".

Πραγματικά, αμέσως μετά, δημοσιεύτηκε αυτός ο Αναγκαστικός Νόμος, με ημερομηνία μάλιστα προγενέστερη, 14 Αυγούστου 1941, προκειμένου να μη φανεί στην κοινή γνώμη, ότι υπήρχε σχέση με την υπόθεση της δολοφονίας του Γερμανού δόκιμου.

Συντάκτης του νόμου, ήταν ένα επιφανής νομικός, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Παρίσι, ο Joseph Barthélemy, που υπηρέτησε ως υπουργός Δικαιοσύνης στην Τέταρτη και Πέμπτη Κυβέρνηση Πεταίν (Φεβρουάριος 1941 – Απρίλιος 1942). [Σημειωτέον, ο Joseph Barthélemy ήταν ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους διανοούμενους του Μεσοπολέμου, με πλούσιο επιστημονικό έργο – από τον πολιτικό και οικονομικό φιλελευθερισμό, λόγω του φόβου του από τη ριζοσπαστικοποίηση των μαζών κατά την περίοδο της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, θα περάσει στην Άκρα Δεξιά και στο φασισμό και θα υπηρετήσει πιστά τον Πεταίν και το καθεστώς του Βισύ. Θα βρει τον θάνατο από καρκίνο στη φυλακή το 1945, πριν προλάβει η Ελεύθερη Γαλλία να τον δικάσει].

Ο Νόμος ήταν εξωφρενικός, αφού παραβίαζε όλες τις παραδοσιακές νομικές αρχές κάθε πολιτισμένου κράτους και ακόμα περισσότερο το ίδιο το γαλλικό Σύνταγμα, που από τον Σεπτέμβριο του 1791, όριζε ότι: α. Κανένας νόμος δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ, β. Κανένας δεν μπορεί να καταδικαστεί σε δεύτερη ποινή για το ίδιο αδίκημα.

Παρά ταύτα, η υλοποίηση της απόφασης έπρεπε να προχωρήσει και άμεσα – όχι χωρίς αντιδράσεις και παραιτήσεις από ευσυνείδητους δικαστικούς – συστήθηκε το Ειδικό Δικαστήριο, που θα δίκαζε και εκ των προτέρων θα καταδίκαζε τους φυλακισμένους κομμουνιστές, που ήσαν ήδη μέσα με χαμηλές ποινές για την προηγούμενη δράση τους.

Τελικά, παρά την αρνητική ψήφο ενός ευσυνείδητου δικαστικού, του René Linais, καταδικάστηκαν σε θάνατο οι κομμουνιστές, André Bréchet , Emile Bastard, και Αβραάμ Trzebrucki, οι οποίοι θα οδηγηθούν στη γκιλοτίνα στις 28 Αυγούστου 1941. Στις 20 και 21 Σεπτεμβρίου, θα καταδικαστούν σε θάνατο, ακόμα τέσερις κομμουνιστές, μεταξύ των οποίων και ο πρώην βουλευτής του Κ.Κ. Γαλλίας, Ζαν Κοτελάς. Ο τέταρτος, θα καταδικαστεί ως "πριμ" για τους Γερμανούς, προκειμένου να αποζημιωθούν για την όποια καθυστέρηση στην εκτέλεση των αποφάσεων (ο ορισμός του απόλυτου εξευτελισμού).

[Ένας μεγάλος κύκλος βίας θα ανοίξει και δεν θα τελιώσει, παρά μόνο τους πρώτους μήνες μετά την Απελυεθέρωση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, στο τέλος της Κατοχής, θα μετρήσει περίπου 75.000 εκτελεσμένα μέλη και θα πάρει τον τιμητικό τίτλο του "κόμματος των εκτελεσμένων". Μεταξύ των νεκρών, θα είναι ηγετικά στελέχη, όπως ο συνδικαλιστής Pierre Semard, ο δημοσιογράφος Gabriel Péri (Peri), ο πολύ γνωστός μας, φιλόσοφος Πολιτσέρ, ο μαρξιστής στοχαστής Valentin Feldman. Τόπος εκτελέσων,  ο Λόφος Βαλεριάν (Μον Βαλεριάν), που ο Λουί Αραγκόν, ονόμασε "Γολγοθά του Παρισιού"].

Ο θλιβερός Joseph Barthélemy, προσφωνώντας τους επίσης θλιβερούς δικαστές του Ειδικού Δικαστηρίου, είπε : “χαιρετίζω τη σοφία σας, την ανεξαρτησία στο χαρακτήρα σας και την ευσυνειδησία σας”. Μιλάμε για ανέκδοτο βέβαια, αφού οι δικαστές καταδίκασαν συνειδητά αθώους ανθρώπους σε θάνατο, προκειμένου να μην θιχτούν άνθρωποι της γαλλικής αριστοκρατίας.

Όσο αφορά τους εκτελεσθέντες, κράτησαν όλοι τους άψογη στάση, τόσο ως κομμουνιστές, όσο και ως πατριώτες. Ως σφραγίδα της υπόθεσης, αξίζει να αναφερθεί ένα απόσπασμα από την τελευταία επιστολή του Μπρεσσέ προς τη σύζυγό του:
“θεωρώ ότι απόψε ή αύριο δεν θα είμαι πια παρά μια ανάμνηση, θα πεις στο μικρό, ότι ο πατέρας του πέθανε υπερασπίζοντας τη ζωή των ταπεινών ανθρώπων, υπερήφανος ως Γάλλος και ως κομμουνιστής, χωρίς να μετανιώσει ποτέ για τίποτα”.


Ο André Bréchet.




Ο μόλις 21 ετών κομμουνιστής, Emile Bastard. Είχε ήδη καταδικαστεί σε τριετή φυλάκιση για "κομμουνιστική δράση" και ανέμενε την απόφαση του Εφετείου στο οποίο είχε προσφύγει.




Διαβάστε:

- Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ του HERVE VILLERE Πρόλογος ΜΙΧ. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Μετάφραση ΕΥΓΕΝΙΑ ΖΗΚΟΥ. VILLERE HERVE Εκδόσεις ΑΛΜΑ, Αθήνα 1975 ή 1976. Στα γαλλικά, L'affaire de la Section spéciale.

Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος παύθηκε επί Χούντας από Πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας και διώχθηκε, επειδή αρνήθηκε να υπογράψει την απόλυση των δικαστικών που ήταν μη αρεστοί στο Καθεστώς των συνταγματαρχών. Υπερασπιζόμενος την έννοια της Δικαιοσύνης, έστω και με την αστική φιλοσοφική της έννοια, είπε το περίφημο “ουδείς διώκεται αναπολόγητος”. Στον πρόλογό του, γράφει μεταξύ άλλων: “σε βάραθρο μπορεί να πέσει ο δικαστής όταν στην υπέρτατη ώρα όπου παλεύει ανάμεσα στη φωνή της συνείδησής του και στη βάρβαρη εξωτερική πίεση, λυγίσει και παραβιάσει τη συνείδησή του”.

Ο συγγραφέας Hervé Villeré, για να γράψει το βιβλίο του, ζήτησε να συμβουλευθεί τους φακέλλους του Ειδικού Τμήματος - συνάντησε πολλές δυσκολίες και την αποτροπή του πρώτου υπουργού δικαιοσύνης της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατία René Pleven, με την αιτιολογία, ότι υπάρχει κίνδυνος αφύπνισης των παθών !

Δείτε:

- Section spéciale (1975).



Η περίφημη ταινία του Κώστα Γαβρά, βασισμένη στην υπόθεση και στο βιβλίο του Hervé Villeré.Στο σενάριο, μαζί με τον σκηνοθέτη και ο μεγάλος συγγραφέας Joge Semprún.

Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2016

Ο Ρίζος και οι μπινέδες της εξουσίας

Αθήνα, Αύγουστος 1931. Το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, σε γενικές γραμμές γνωστό: Στην εξουσία από το 1928, η κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου. Μια κυβέρνηση, που ενώ είχε στην αρχή, μεγάλες φιλοδοξίες προκειμένου να προχωρήσει σε αστικές μεταρρυθμίσεις, θα καταλήξει λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929, να διαχειρίζεται την ανέχεια και να προσπαθεί να περισώσει ότι μπορεί. Το 1929, εγκαινιάζονται και οι πρώτες επίσημες διώξεις κατά της Αριστεράς και των συνδικαλιστικών αγώνων, με το περίφημο Ιδιώνυμο. Μέσα σε αυτό το δυσοίωνο και ασταθές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, αποκαλύπτεται και μια σειρά από σκάνδαλα κυρίως οικονομικής φύσεως (μπάζες, κόλπα, λοβιτούρες), που περιπλέκουν και επιτείνουν την ήδη κακή κατάσταση της χώρας.

Στις 11 Αυγούστου, ο Ριζοσπάστης, αποκαλύπτει ένα σκάνδαλο σεξουαλικής φύσεως, που αφορούσε υπουργό της κυβέρνησης, αλλά και έναν βουλευτή. Το άρθρο ξεικινούσε έτσι:
«Οι ανήθικοι αυτοί που έχουν λερωμένη τιμή, μιλάν για ηθική και συκοφαντούν του κομμουνιστές πώς θα χαλάσουν την οικογένεια. Ξεσκίζουμε τον οχετό της ανηθικότητας, της λέρας των εκμεταλλευτών της φτωχολογιάς.,

για να καταλήξει στα ονόματα και στα γεγονότα.  


Οι "αξιότιμοι" και "αξιοσέβαστοι" αυτοί κύριοι, "προμαχώνες της αστικής ηθικής" σύμφωνα με την εφημερίδα, διατηρούσαν παράνομη γκαρσονιέρα, ενώ σύχναζαν και σε σεπαρέ, έχοντας συντροφιά νέους καλών οικογενειών, αλλά και απλούς ναύτες ... Συντάκτης του άρθρου, ο μετέπειτα καπετάνιος του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης, δημοσιογράφος τότε του Ριζοσπάστη, Θανάσης Κλάρας, που φαίνεται να είχε κάνει σοβαρή έρευνα, ώστε να δημοσιεύσει ατράνταχτες αποδείξεις, με ονόματα, διευθύνσεις, αλλά και ... φωτογραφίες. Στο άρθρο του, ο Κλάρας, αποκαλεί τους συγκεκριμένους πολιτικούς κίναιδους ή αλλιώς, για να εκφραστεί σε πιο απλή και κατανοητή από τον λαό γλώσσα, μπινέδες.

Η αντίδραση ήταν άμεση. Ο βενιζελικός τύπος αποκάλυψε το "ποιον", δηλαδή το ποινικό μητρώο του Θανάση Κλάρα (κλοπές, χαρτοπαιξία), ενώ ο υπουργός κινήθηκε νομικά ενάντια στην εφημερίδα, εκμεταλλευόμενος τον νεοψηφισθέντα νόμο "Περί Τύπου", κατηγορώντας την για συκοφαντική δυσφήμηση. Ο τύπος της Δεξιάς, θα κρατήσει μετριοπαθέστερη και μάλλον ουδέτερη στάση. Η "Καθημερινή", θα γράψει ότι είναι δικαίωμα του καθενός να κάνει ότι θέλει στην προσωπική του ζωή, αλλά ... ο κύριος υπουργός θα πρέπει να προσέξει, γιατί η δίκη μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ εναντίον του, υπονοώντας ότι οι καταγγελίες του Ριζοσπάστη ήταν αληθινές και το σκάνδαλο υπαρκτό.

Ο Ριζοσπάστης θα κλείσει βίαια από τις αστυνομικές αρχές, για να κυκλοφορήσει λίγες ημέρες αργότερα ως "Νέος Ριζοσπάστης", με το ίδιο δημοσιογραφικό επιτελείο και τον Θανάση Κλάρα, να συνεχίζει με τον ίδιο ρυθμό και με την ίδια βιαιότητα τις καταγγελίες του. Θα απαντήσει και στις κατηγορίες εναντίον του, αποδεχόμενος το αλήτικο παρελθόν του, αλλά δηλώνοντας την ηθική εξύψωση που υπέστη, μετά την ένταξή του στο ΚΚΕ και τη στράτευσή του στην απελευθέρωση του προλεταριάτου.


Zoom in (real dimensions: 619 x 481)


Νέος Ριζοσπαστης 9.9.1931, ο Θανάσης Κλάρας, ομολογεί την "αλήτικη" ζωή που έκανε πριν την ένταξή του στο ΚΚΕ:

Γιατί έκλεψα; Γεννημένος μέσα στο καθεστώς αυτό της ληστείας, της διαφθοράς, του πνευματικού σκότους και της διαστρέβλωσης της πνευματικής, έχοντας για σύμβουλο τον διεφθαρμένο αστικό πολιτισμό, έφτασα στο σημείο να κλέψω. Όχι αυτό μόνο. Ρωτήστε τον τόπο της καταγωγής μου: Θα μάθετε πως στα μικρά μου χρόνια χαρτόπαιζα, μεθούσα, πιστόλιζα για το τίποτε και τον τυχόντα μέσα στα καφενεία. Αυτά ως το 1924, ακόμα και το ’25 σχεδόν, όταν επί τέλους άρχισα με τη βοήθεια κομμουνιστών εργατών και διανοουμένων να βλέπω όχι θολά, μα με κάποια καθαρότητα.

Η στράτευση, ως αλλαγή στάσης και αξιών ζωής, σενάριο που θα επαναλαμβάνεται στον κομματικό τύπο, ακόμα και μετά το 1974. Πχ. σε κάποιον Ριζοσπάστη του 1975, μια σχετικά παρόμοια ιστορία, σε άλλες όμως, πιο λάιτ διαστάσεις:





Μπινές, κίναιδος, ή απλά πούστης ο υπουργός, δεν έχει σημασία η λέξη. Αυτό που έχει σημασία, είναι η ιδέα, που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα:

Η ιδέα της καταγγελίας της υποκρισίας του ομοφυλόφιλου της εξουσίας.

Την πρωτιά σε αυτού του είδους τις καταγγελίες, την έχει η Γερμανία. Το 1907, δημοσιογράφος Maximilian Harden, κατήγγειλε τον Φίλιππο, πρίγκηπα του Όιλενμπουργκ, στενό φίλο και πολιτικό σύμβουλο του Κάιζερ Γουλιέλμου ΙΙ, για "παρά φύσιν" δραστηριότητες, μαζί και τον στρατιωτικό διοικητή του Βερολίνου στρατηγό Κούνο Μόλτκε.

Η Γερμανία θα συγκλονιστεί από μία σειρά δικών, όπου θα καταδικαστούν δεκάδες ομοφυλόφιλοι, στην ανώτερη διοίκηση, αλλά και στο ίδιο το στράτευμα. Ειδικά για το τελευταίο, θα αποκαλυφτούν θυελλώδεις ερωτικές - εκπληκτικές θα έλεγα - σχέσεις, μεταξύ των στρατιωτών και των αξιωματικών. Ο παγκόσμιος τύπος, θα ασχοληθεί με απερίγραπτη ηδονή, με την υπόθεση αυτή. Ο γερμανικός στρατός, θα περιγραφτεί ως ένας στρατός ομοφυλόφιλων, ένας στρατός ταγμένος στο ιεραρχικό ξεκώλιασμα, με τις καρικατούρες να ασχολούνται με σκατολογική εμμονή, με τις κωλοτρυπίδες των Πρώσσων στρατιωτών.





Zoom in (real dimensions: 646 x 824)Η επιθεώρηση του στρατηγού: Ο Στρατός είναι μια μεγάλη οικογένεια. Είστε όλοι σας, ανίψια μου !!! Γελοιογραφία του Α. Ρουμπύγ (Le Rire 9 Νοεμβρίου)

Τελικά, ακριβώς όπως και στη Γερμανία του 1907, έτσι και στην Ελλάδα του 1931, το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο:
Η καταγγελία της υποκρισίας των ομοφυλόφιλων της εξουσίας, γρήγορα, πολύ γρήγορα, με μαθηματική ακρίβεια, θα μετατραπεί σε καταγγελία της ίδιας της ομοφυλοφιλίας.

Τρίτη 28 Ιουνίου 2016

Η "Δεξιά" μας, ο Λεωνίδας Κύρκος και οι "καθολικές μάζες".


Οι εργασίες του Γ' Συνεδρίου της ΕΦΕΕ έγιναν στο διάστημα 10 με 22
Μαΐου, του 1966. 

Το πολιτικό πλαίσιο, λίγο πολύ γνωστό: Ιουλιανά του 1965, δοτές κυβερνήσεις, υπό Νόβα και Τσιριμώκο, στη συνέχεια η τρίτη βασιλική κυβερνηση, με πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, μια κυβέρνηση που αποδείχθηκε και η πλέον "σταθερή" και μακροβιότερη  (17 Σεπτεμβρίου 1965 – 22 Δεκεμβρίου 1966), από την θλιβερή αυτή σειρά των πολιτικών σχημάτων της αποστασίας. 

Το λαϊκό κίνημα, μετά την μεγαλειώδη έξαρση του 1965, σε ύφεση, ενώ οι συμμορίες του παρακράτους, είχαν αρχίσει να ξανακάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους. Παράλληλα, στα Πανεπιστήμια, οι ακροδεξιές οργανώσεις τύπου ΕΚΟΦ και "4η Αυγούστου", οργίαζαν σε βάρος των αριστερών και γενικότερα των δημοκρατικών φοιτητών. Προβοκάτσιες, αλλά και φωνές που ζητούσαν επιτακτικά "δυναμικές" λύσεις από το στράτευμα, στο πολιτικό πρόβλημα της ωρας, ήταν στην ημερήσια διάταξη. 

Η ΕΔΑ, κυρίαρχη στο χώρο της Αριστεράς, έχοντας μετεξελιχθεί 100% σε ένα ρεφορμιστικό, σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, ακολουθώντας την αντίστοιχη μετεξέλιξη του ΚΚΕ στην υπερορία, μπροστά στον κίνδυνο της δικτατορίας, διατυπώνει το περίφημο πρόγραμμά των 5 σημείων, το οποίο ζητάει επιτακτικά τη συνεργασία όλων των πολιτικών χώρων, από την Αριστερά, το Κέντρο, αλλά και το δεξιό κόμμα της ΕΡΕ, ως την ανακτορική κυβέρνηση του Στεφανόπουλου, προκειμένου να αποτραπεί η εκτροπή και το πραξικόπημα. 

Ο Λεωνίδας Κύρκος, βασικό στέλεχος τότε της ΕΔΑ, χαιρετίζει την έναρξη των εργασιών του Γ' Συνεδρίου της ΕΦΕΕ, κινούμενος στο παραπάνω πλαίσιο. Ο λόγος του, προϊόν ενός ανίατου πόθου για ενότητα και διάλογο με την Δεξιά του 1966. Την Δεξιά της "καρφίτσας" και των άλλων παρακρατικών, την Δεξιά των εκοφιτών και των δολοφόνων του Γρηγόρη Λαμπράκη. 

Και τι δεν είπε ο Λεωνίδας στον λόγο του. Μίλησε για την ανάγκη διαλόγου με την "δεξιά" μας, προκειμένου να ξεκινήσει η οικοδόμηση της δημοκρατίας στον τόπο μας. Μίλησε για την ανάγκη της ενότητας, με τους σοσιαλδημοκράτες, τους κεντρώους και - πιθανά νομίζοντας ότι ομιλεί σε αμφιθέατρο της Ρώμης, υπερβαίνοντας την πραγματικότητα χωροχρονικά - κάλεσε σε ενότητα και τις ... καθολικές μάζες. 

Τα κατάφερε τόσο καλά, ώστε ένας Εκοφίτης, ακούγοντας συνεχώς το "δεξιά μας", δεν άντεξε και αναφώνησε συγκινημένος, το "Κύρκο μας" !!! Στη συνέχεια, ο εκπρόσωπος της ΕΡΕ που πήρε το λόγο, ούτε λίγο, ούτε πολύ, συμφώνησε σχεδόν σε όλα με τον Εδαΐτη πολιτικό. 

Μπορεί να ενθουσιάστηκαν οι νεολαίοι της ΕΡΕ και οι εκοφίτες με την ομιλία του Κύρκου, σίγουρα όμως δεν ενθουσιάστηκαν, οι δημοκρατικοί φοιτητές και φυσικά, τα μέλη του μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος, που είχαν αρχίσει να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στις πανεπιστημιακές σχολές.  

 Περιοδικό "Αναγέννηση", τεύχος 20-21, Μάιος-Ιούνιος 1966, σελ. 14. Απολαυστικό απάνθισμα της ομιλίας του Λεωνίδα Κύρκου, στην έναρξη των εργασιών του Γ' Συνεδρίου της ΕΦΕΕ. 

Όλοι βέβαια γνωρίζουμε τι έγινε: Καμιά τέτοια "ενότητα" ή "συνεργασία" δεν επιτεύχθηκε και φυσικά, η δικτατορία δεν αποτράπηκε, βρίσκοντας η κήρυξή της, εντελώς απροετοίμαστη την ΕΔΑ και την υπόλοιπη Αριστερά. 

Πάντως ο Κύρκος, δεν θα το βάλει κάτω. Μετά το 1974, από τα προεκλογικά μπαλκόνια, άλλοτε ως ΚΚΕ Εσωτερικού, άλλοτε ως "Συμμαχία" ή "Συνασπισμός της Αριστεράς", θα συνεχίσει να καλεί μονότονα, κουραστικά και επιτακτικά, σε "διάλογο" και "συνεργασία", τους εκπροσώπους και φορείς της ελληνικής Αντίδρασης. Το όνειρό του, που τελικά αναγόταν στην προδικτατορική περίοδο (όσο και αν έγραφε για αλλαγή της Δεξιάς και του Καραμανλή, ως προς το "δημοκρατικότερο", μόνο με τη Μεταπολίτευση), φάνηκε να γίνεται πραγματικότητα με την κυβέρνηση Τζανετάκη, αλλά δεν κράτησε πολύ.  

Δευτέρα 4 Απριλίου 2016

Μια συνηθισμένη ιστορία της Κατοχής

Οι άμεσοι λόγοι τώρα που έσπρωξαν σε οργάνωση πρώτα - πρώτα τα θύματα των πολέμων και του στρατού (σακάτηδες, χήρες, ορφανά, αδελφές, γονείς των σκοτωμένων και χαμένων στον πόλεμο και των πεθαμένων στο στρατό), και ύστερα μια μεγάλη μερίδα από τους αποστρατευμένους, οι κυριώτεροι απ'αυτούς τους λόγους είναι οι εξής : Πρώτον η μεγάλη, η άμετρη αθλιότητα και δυστυχία των μεγάλων φτωχών λαϊκών μαζών ύστερ'από την αποστράτευσή τους. Δεύτερον η εγκληματική αδιαφορία του κράτους απέναντι και στις πιο στοιχειώδεις απαιτήσεις τόσο των απροστατεύτων θυμάτων, που το ίδιο το Κράτος είχε δημιουργήσει με τους συνεχείς πολέμους του, όσο και των φτωχών εφέδρων. Αυτούς το Κράτος, αφού πρώτα τους αφαίρεσε με τη βία ό,τι εφόδια είχανε για τη δουλειά τους και για τη ζωή τους, αφού τους κράτησε χρόνια πολλά μακριά απ'τά σπίτια τους και έκανε τη δουλειά του με τα τομάρια τους, ύστερα, όσοι απέμειναν ζωντανοί τους απέλυσε και τους λησμόνησε ολότελα. Τους εγκατέλειψε χωρίς καμιά βοήθεια ανυπεράσπιστους στον αγώνα το σκληρό και τον άνισο της ζωής της μεταπολεμικής. Και άνισος ήταν ο αγώνας της ζωής των, διότι τώρα επάνω στη ράχη τους έβλεπαν μεγάλους νεοπλούτους που μάζεψαν τεράστια κέρδη στους πολέμους. Και τρίτον ένα γενικό μέσα σ'όλον το λαό αίσθημα υπέρτατης αγανακτήσεως για τη μάταια σπατάλη του αίματος και μια γενική επίσης απέχθεια και μίσος εναντίον του πολέμου και του στρατού.



 Διήγηση του παλαίμαχου αγωνιστή της εαμικής εθνικής αντίστασης, Εμμανουήλ Φρουδάκη, από τη Νεάπολη Λασιθίου Κρήτης:

Δαβίδ Γαλανάκης

Ένας αξέχαστος τύπος της Νε­άπολης ήταν ο Δαβίδ Γαλανάκης. Πολλοί δεν ξέρουν την ιστορία του και τον κατατάσσουν στους ζητιά­νους. Δεν ήταν όμως ζητιάνος. Ήταν από καλή οικογένεια και έλαβε μέ­ρος στον πόλεμο της Μικράς Ασίας. Εκεί ένα βλήμα οβίδας τον τραυμά­τισε στο κεφάλι, δεν έγινε σωστή θε­ραπεία και από τότε έμεινε με μια διανοητική αναπηρία. Σύνταξη δεν πήρε ποτέ και ζούσε με τη μητέρα του σέ ένα μικρό φτωχικό δωμάτιο στήν πλατεία των Τριών Ιεραρχών. Κουβαλούσε νερό στα σπίτια και του έδιναν μια δραχμή ή πενήντα λεπτά. Όταν του έδιναν λάδι δεν ήθελε να πάρει περισσότερο από αυτό που είχε ανάγκη.
Τις πρώτες μέρες που ήρθαν οι Γερμανοί στη Νεάπολη μας είχαν επιτάξει το φούρνο, που εκεί δούλευα κι' εγώ. Οι κάτοικοι δεν κυκλοφορούσαν και η πλατεία ήταν άδεια από κόσμο, εκτός από μας που δουλεύαμε στο φούρνο. Μια μέρα είδα να περπατάνε στην πλατεία, ένας Γερμανός αξιωματικός κρατώντας ένα καμουτσί, πα­ρέα με έναν Ιταλό με το όνομα Αλμπέρτο, παντρεμένο στον Άγιο Νι­κόλαο πριν την Κατοχή και με ένα Εβραίο με το όνομα Φαζόλ, που ήξερε ιταλικά-γερμανικά και έκανε το
διερμηνέα. Εκείνη την ώρα ερχόταν ο Δαβής από τούς Τρεις Ιεράρχες με το σταμνί για να πάρει νερό από το σιντριβάνι. Ξυπόλητος καθώς ήταν πλησίασε πίσω τους, και ακολουθώντας τους, τους έκανε άσκημες χειρονομί­ες. Όταν τον αντιλήφθηκε ο Γερμανός, τον χτύπησε με το καμουτσί. Ο Δαβής άρχισε να τους βρίζει και ο Γερμανός έβγαλε το πιστόλι να τον πυροβολήσει. Ο Φαζόλ που γνώριζε το Δαβή, του λέει ότι είναι τρελός αλλά ακίνδυνος. Αυτοί γέλασαν και ο Δαβής γέμισε το σταμνί του και έφυγε βρίζοντάς τους.

Στο σπίτι του Δημητρίου που ήταν στην αγορά έμεναν Ιταλοί. Όταν τον έβλεπαν να περνά, του έριχναν νερό κι' αυτός τους έβριζε λέγοντας: «Ανάθεμα το καράβι που σας ήφερε πουτάνας γεννήμα­τα», «σφαγή να δω στο βασίλειό σας». Οι Ιταλοί γελούσαν και οι Έλληνες χαιρόντουσαν γι' αυτά που τους έλεγε.

Όταν κατέρρευσε η Ιταλία και ήρθαν οι Γερμανοί, έμειναν στο ίδιο οίκημα. Κάποιος τους είπε για το Δαβή κι έκαναν κι αυτοί το ίδιο. Ο Δαβής συμπλήρωνε: «Την αποσβουρά των Ιταλώ να πάθε­τε».

Αν και ήταν φτωχός, ουδέποτε έφαγε από ιταλική καραβάνα, ούτε δέχτηκε να φορέσει ρούχα και παπούτσια από τους κατακτη­τές. Ήταν σαν το μαντρόσκυλο που ξεχωρίζει τον εχθρό από το φίλο.

Πέθανε το Σεπτέμβρη τού 1952 και πλήθος κόσμου βρέθηκε στην κηδεία του. Για μένα ήταν πραγματικός πατριώτης αλλά η πατρίδα, αν και ήταν τραυματίας πολέμου, δεν τον βοήθησε.

Παρασκευή 4 Μαρτίου 2016

Ο "εβραιοκίνητος μπολσεβικισμός".

Ένα θέμα, γενικότερου ιστορικού ενδιαφέροντος, αφού το ελληνικό διαδίκτυο, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 - με το usenet και στη συνέχεια το www - είχε κατακλυστεί από τις θεωρίες συνωμοσίας με θέμα τους Εβραίους ενάντια στον "ελληνισμό", τα ασφαλίτικα σκουπίδια τύπου "Πρωτοκόλλων", "εβραιομπολσεβίκων", κλπ. (Τελικά, ο Δημήτρης Ψαρράς, στο βιβλό του "Το μπεστ σέλλερ του μίσους: Τα "Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών" στην Ελλάδα, 1920-2013" (εκδ. Πόλις, 2013), έχει αναμφίβολα δίκιο, όταν θεωρεί τον αντισημιτισμό βασικό δομικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνικής και πολιτικής ζωής και δεν είναι υπερβολικός, όταν χαρακτηρίζει τον 20ο αίώνα ως τον "αιώνα του Αριστείδη Ανδρόνικου). 

Αντί εισαγωγής: Κάποιες απαραίτητες διευκρινίσεις.
ό 
Ο όρος «σοβιετική κυβέρνηση», χρησιμοποιείται στο παρόν κείμενο με την ευρύτερη έννοια. Αναφέρεται:
• Στα επίσημα όργανα του Κομμουνιστικού Κόμματος: Το Συνέδριο και η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Πολιτικό Γραφείο, Οργανωτικό Γραφείο, Γραμματεία. Το Κόμμα ήταν αποκλειστικός φορέας της πολιτικής δύναμης, ενώ τουλάχιστον προς τα έξω έδινε την εντύπωση ενός μονολιθικού οργανισμού, αφού απαγορευόταν η ύπαρξη οποιασδήποτε οργανωμένης αντιπολίτευσης.
• Στα αντιπροσωπευτικά και νομοθετικά όργανα του σοβιετικού κράτους (Συνέδριο Αντιπροσώπων του Λαού, Ανώτατο Σοβιέτ, Προεδρείο Ανωτάτου Σοβιέτ, κλπ) και των επιμέρους σοσιαλιστικών δημοκρατιών.
• Στην διοίκηση του σοβιετικού κράτους και στα παρακλάδια της.
• Στην κυβέρνηση και στα υπουργεία (επιτροπάτα).
• Στο στράτευμα.

Δεν θα γίνει αναφορά στην εκπαίδευση, στα τεχνολογικά, επιστημονικά ινστιτούτα και στους πολιτιστικούς συλλόγους.

Επίσης, αν και θα αναφερθεί πολλάκις στο παρακάτω κείμενο, εκ των προτέρων σημειώνουμε ότι ο πληθυσμός της Σοβιετικής Ένωσης που ήταν εβραϊκής καταγωγής ήταν περίπου το 2% του συνόλου (2.500.000 με 3.000.000 την δεκαετία του 20).

Οι Εβραίοι στο Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι).

Το κόμμα, αποτέλεσε τη βασική πηγή εξουσίας στη Σοβιετική Ένωση. Καθόριζε τη γενική πολιτική του κράτους, μέσω των αποφάσεων των ανώτερων οργάνων του. Η πολιτική αυτή, υποτίθεται εφαρμοζόταν όσο το δυνατό πιστότερα από τα μέλη του, που κατείχαν θέσεις «κλειδιά» στους κρατικούς οργανισμούς, υπουργεία, επιτροπές, κλπ.

Ο αριθμός των Εβραίων στη φράξια των μπολσεβίκων που δημιουργήθηκε το 1903 στα πλαίσια του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος, ήταν περιορισμένος. Όχι μόνο συγκριτικά με «αμιγείς» εβραϊκές πολιτικές οργανώσεις, όπως το Bund και άλλα ανεξάρτητα εβραϊκά σοσιαλιστικά κόμματα (π.χ. Σιωνιστικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, Εβραϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα Εργατών, κλπ), αλλά ακόμα και σε σχέση με τους μενσεβίκους.

Δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα για τον αριθμό των Εβραίων που ήσαν οργανωμένοι στο Κόμμα πριν την επανάσταση του 1917. Ο λόγος για αυτήν την έλλειψη στοιχείων είναι απλός. Ο θεσμός της απογραφής και αξιολόγησης και ανακαταγραφής των μελών των κομμουνιστικών κομμάτων καθιερώθηκε μετά την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Αν λάβουμε λοιπόν υπόψη την πρώτη μεγάλη απογραφή των μελών του Κόμματος που έγινε το 1922, βλέπουμε ότι πριν το 1917 στο μπολσεβίκικο κόμμα ήσαν οργανωμένα 964 μέλη εβραϊκής καταγωγής. Μέσα στα κοσμοϊστορικά γεγονότα της επανάστασης, μέσα δηλαδή στο 1917, οργανώθηκαν άλλοι 2.182 Εβραίοι στο Κόμμα. Στις αρχές του 1917, το μπολσεβίκικο κόμμα φαίνεται να είχε κάπου 23.000 οργανωμένα και ενεργά μέλη. Αν υπήρχαν 1.000 Εβραίοι σε αυτό, αυτόματα σημαίνει ότι αποτελούσαν λιγότερο από το 5% του συνόλου, τη στιγμή που οι Λιθουανοί με μικρότερο συνολικά πληθυσμό από τους Εβραίους της Τσαρικής Αυτοκρατορίας αποτελούσαν το 7% των μελών του Κόμματος. Συγκριτικά, αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το Bund που ήταν μια αμιγής εβραϊκή σοσιαλιστική οργάνωση, είχε 33.000 μέλη.

Στην περίοδο 1903-1917, όπου το μπολσεβίκικο κόμμα ήταν παράνομο και λειτουργούσε υπό τον Λένιν ως μυστική οργάνωση με συνωμοτικούς κανόνες, στην ηγεσία του υπήρχαν Εβραίοι. Στις ιστορικές τρόικες (τριάδες), που καθοδηγούσαν το κόμμα, συμμετείχε το λιγότερο πάντα ένα μέλος εβραϊκής καταγωγής, εκτός από την περίοδο 1903-1905.

Από το 1903-1905, ο ξεχασμένος σήμερα Viktor Taratuta (από τους βετεράνους του κόμματος, αφού ήταν μέλος του από το 1898). Από το1907-1911 ο Grigori Zinoyev. Από το 1911 ως το 1914, υπήρχαν δύο Εβραίοι, ο Grigori Zinoyev και ο Lev Kamenev, ενώ κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μόνο ο Zinoyev. Σε μεσαίο επίπεδο στελεχών, πολλοί Εβραίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο, ειδικά στη σύνδεση της ηγεσίας που παρέμενε στη Ρωσία, με τα στελέχη που είχαν καταφύγει στο εξωτερικό. Αξίζει να αναφερθούν η Rozalya Zemlyachka, ο Maxim Litvinov (Valakh), ο Viktor Taratuta και φυσικά ο πολύ γνωστός αργότερα για τον μαχόμενο αθεϊσμό του και ηγέτης της αντιθρησκευτικής εκστρατείας των μπολσεβίκων, Emelian Yaroslavsky.

Το 1907, τρία από τα δεκαπέντε μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος ήσαν εβραϊκής καταγωγής: Zinovyev, Goldenberg καιTaratuta. Στο 6ο Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας, στο λεγόμενο Συνέδριο της Πράγας, (θα συγκληθεί το 1912 στην τσεχική πρωτεύουσα), δύο από τα έξι μέλη του Πολιτικού Γραφείου του ενιαίου κόμματος θα είναι Εβραίοι: Οι Zinovyev και Shvartsman.

Στους μήνες μεταξύ της αστικοδημοκρατικής επανάστασης του Φεβρουαρίου του 1917 και της Οκτωβριανής Επανάστασης, το ποσοστό των Εβραίων στο Κόμμα, αυξήθηκε δραματικά. Ο βασικός λόγος ήταν η προσχώρηση σε αυτό του Τρότσκι και της κεντριστικής του ομάδας.
Τον Απρίλιο του 1917, τρία από τα εννέα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής ήσαν Εβραίοι:
Οι Kamenev, Zinovyev και Sverdlov. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, έξι από τα εικοσιένα μέλη: Οι Kamenev, Sokolnikov, Sverdlov, Zinovyev, Τρότσκι και Uritsky.

Με λίγα λόγια, μπορεί ο απόλυτος αριθμός Εβραίων στο μπολσεβίκικο κόμμα να ήταν γενικά μικρός, στην ηγεσία του όμως, καθώς και στα άτομα που βρίσκονταν σε στενή σχέση με τον Λένιν η αντιπροσώπευση είναι αυξημένη.

Η έννοια του «Εβραίου» βέβαια είναι απολύτως σχετική. Τόσο ο Μαρξ, όσο και οι Λένιν, Στάλιν, δεν αποδέχονταν την ύπαρξη «εβραϊκής εθνότητας» και «εβραϊκού έθνους». Στις περίφημες μελέτες του Στάλιν για το εθνικό ζήτημα υπό το πρίσμα του μαρξισμού, οι Εβραίοι ως θρησκευτική κυρίως μειονότητα , δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις για να αναγνωριστούν ως έθνος. Σε αυτό δεν φαίνεται να είχαν αντίρρηση ακόμα και οι εβραϊκής καταγωγής μπολσεβίκοι ηγέτες. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς βέβαια, αφού και αυτοί, κατάγονταν από οικογένειες που είχαν θρησκευτικά και πολιτισμικά αφομοιωθεί από τη Ρωσία. Είχαν σπουδάσει σε ρωσικά σχολεία και σχολές, αγνοούσαν στην πλειονότητά τους την εβραϊκή γλώσσα Yiddish, ενώ οι οικογένειές τους είχαν πλήρως ενταχθεί στη ρωσική παράδοση και τρόπο ζωής. Οι γονείς τους ήσαν γεωπόνοι, κατασκευαστές ή διανοούμενοι, με εξαίρεση τον Lazar Kaganovich που προερχόταν από μια εργατική οικογένεια, αφού ο πατέρας του εργαζόταν ως υπάλληλος σε υποδηματοποιία.

Το 1918 στο κόμμα οργανώθηκαν 2.172 ακόμα Εβραίοι. Στα έτη 1919 και 1920 (περίοδος του αιματηρού Εμφυλίου και των άγριων πογκρόμ από τους Λευκούς ενάντια στους Εβραίους, ειδικά στην Ουκρανία υπό την διοίκηση του Πετλιούρα), οργανώθηκαν άλλα 11.471 μέλη εβραϊκής καταγωγής. Μεγάλος αριθμός, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς, ότι την ίδια περίοδο πήραν την κομματική ιδιότητα μόνο 14.120 Ουκρανοί – συγκριτικά ο πληθυσμός των Ουκρανών ήταν δεκαπλάσιος από τον εβραϊκό στη ρωσική αυτοκρατορία.

Το 1922, έτος κομματικής απογραφής και ελέγχου της κομματικής ιδιότητας, το ποσοστό των Εβραίων στο Κόμμα ανερχόταν στο 5,21%. Συγκριτικά, το 1922 στο Κόμμα, υπήρχαν μόνο 2.217 μέλη γερμανικής καταγωγής. Ο πληθυσμός των Γερμανών στην προεπαναστατική Ρωσία ήταν περίπου 1.400.000 ψυχές.

Το 1927 (τελευταία χρονιά που υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία), στο Κόμμα βρίσκονται 49.627 μέλη εβραϊκής καταγωγής, ποσοστιαία το 4,34% του συνολικού αριθμού των μελών του Κόμματος. Αντίστοιχα, έχουμε μόλις 0,49% Γερμανούς και 1,66% Πολωνούς. Όσο αφορά την κοινωνική δομή, οι Εβραίοι ταξινομήθηκαν ως εξής:
Εργάτες: 67,5% στην Ουκρανία, 47,8% στη Ρωσία και 7,22% στη Λευκορωσία.
Υπάλληλοι γραφείου, διανοούμενοι, κλπ: 28,8% στην Ουκρανία, 47,8% στη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία και 19% στη Λευκορωσία. Απόλυτη απουσία αγροτών!

Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι του 1940, από την Ουκρανία. Το ποσοστό των Εβραίων που είναι μέλη του ουκρανικού κόμματος ανέρχεται στο 13,4% του συνόλου των μελών. Αντιπροσωπεύει μόνο το 4,9% του εβραϊκού πληθυσμού στην Ουκρανία. Αναφέρεται ειδικά η Ουκρανία, γιατί σε αυτήν βρισκόταν συγκεντρωμένο πάνω από το 50% των Εβραίων της Σοβιετικής Ένωσης. Με βάση αυτήν την αναλογία, κάποιοι ερευνητές, συμπεραίνουν ότι το ποσοστό των μελών του κόμματος σε ολόκληρη την Σοβιετική Ένωση που ήταν εβραϊκής καταγωγής, πρέπει να ανερχόταν το 1940, στο 4,9% περίπου.

Η μεγάλη αύξηση της συμμετοχής των Εβραίων στο μπολσεβίκικο κόμμα μετά το 1917, έχει σίγουρα τις αιτίες της. Αιτίες που πρέπει να αναζητηθούν στην πραγματικότητα της εποχής και όχι στα ευφάνταστα και πολλές φορές στα όρια του φαιδρού συνωμοσιολογικά σενάρια που έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς.

Καταρχάς, το νέο καθεστώς επειγόταν να βρει άτομα με κατάλληλο κοινωνικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο για τις ανάγκες του, γεγονός που έκανε τον πληθυσμό των Εβραίων της Ρωσίας μια καλή δεξαμενή άντλησης στελεχών για τη γραφειοκρατία και τις κομματικές θέσεις. Ένας πληθυσμός αστικοποιημένος, με μέσο μορφωτικό επίπεδο υψηλότερο σε σχέση με άλλες εθνότητες της παλιάς Ρωσίας. Οι Εβραίοι στην Σοβιετική Ένωση, ειδικά στην πρώτη περίοδο της ύπαρξής της, πήραν την θέση που είχαν οι Γερμανοί διαχρονικά στην τσαρική περίοδο.
Το 1917, υπήρχαν πολλοί Εβραίοι βετεράνοι σοσιαλιστές, με μεγάλη εμπειρία στους κοινωνικούς και εργατικούς αγώνες ενάντια στην τσαρική απολυταρχία. Γι αυτούς, η ένταξη στο κόμμα των μπολσεβίκων αποτέλεσε μια επιλογή, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «μονόδρομος».
Πολλοί Εβραίοι επίσης, έχοντας υποστεί αφάνταστες ταπεινώσεις και καταπιέσεις στην τσαρική περίοδο, βρήκαν την ένταξη στο κόμμα ως ευκαιρία να εκπληρώσουν τις ατομικές τους φιλοδοξίες και γιατί όχι και την δυνατότητα να καταλάβουν μια καλά αμειβόμενη θέση.

Εννοείται ότι η θέση που ακούγεται κατά καιρούς ότι το μπολσεβίκικο κόμμα, αλλά και το σοβιετικό καθεστώς ήταν «εβραϊκά δημιουργήματα» – παραλλαγή ή μετεξέλιξη της πανάρχαιας αντισημιτικής θέσης για την «παγκόσμια εβραϊκή συνωμοσία» – είναι εντελώς εσφαλμένη, γελοία και ανιστόρητη.


 Οι Εβραίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της Οκτωβριανής Επανάστασης και στην εδραίωση του νέου σοβιετικού καθεστώτος. Όχι όμως περισσότερο σημαντικό, από αυτόν που διαδραμάτισαν άλλες εθνότητες, με πάνω από όλες τους Ρώσους και του Λετονούς.

Οι Εβραίοι στις δομές του σοβιετικού κράτους.

Οι Εβραίοι κατείχαν σημαντικές θέσεις στην ηγεσία του Κόμματος στην δεκαετία του 1920, ενώ εξακολουθούσαν να αντιπροσωπεύονται σε μεγάλο βαθμό και στην δεκαετία του 1930.

Το 1918, τέσσερα από τα δεκατέσσερα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής ήσαν Εβραίοι: Ο Sverdlov, ο Τρότσκι, ο Zinovyev και ο Sokolnikov. Το 1919 πάλι, τέσσερα από τα δεκαεννέα μέλη, ήσαν Εβραίοι. Οι Τρότσκι, Zinovyev, Kamenev (που πήρε την θέση του Sokolnikov) και o Ράντεκ. Το 1921, έχουμε πέντε από τα 25 μέλη (20%). Η αναλογία στα αναπληρωματικά μέλη ήταν σαφώς μικρότερη.
Το 1939, οι αναλογίες είναι σαφέστατα διαφορετικές, όπου οι Εβραίοι ποσοστιαία αντιπροσωπεύουν το 10% των μελών της Κεντρικής Επιτροπής (το αντίστοιχο ποσοστό στο Κόμμα ήταν περίπου 4%).

Στο Πολιτικό Γραφείο, ανώτερο καθοδηγητικό όργανο του Κόμματος, (τα μέλη του εκλέγονταν από την Κεντρική Επιτροπή, την οποία με τη σειρά της εξέλεγε το Συνέδριο του Κόμματος), το πρώτο εξάμηνο του 1920, τρία από τα μέλη του ήσαν Εβραίοι: Ο Τρότσκι, ο Ζηνόβιεφ και ο Καμένεφ. Μετά την εσωκομματική μάχη και την εκδίωξη από το Κόμμα της λεγόμενης Ενωμένης (τροτσκοζηνοβιεφικής ) Αντιπολίτευσης, τα πράγματα αλλάζουν. Το 1927, δεν υπάρχει κανένας Εβραίος στο Πολιτικό Γραφείο. Σημαντικό, αν σκεφτεί κανείς ότι στην ουσία το Πολιτικό Γραφείο ήταν και η πηγή των αποφάσεων και ότι μόλις το 1990, μετά το 28ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, παραχώρησε τις αρμοδιότητές του στο Ανώτατο Σοβιέτ και στο Συνέδριο των Λαϊκών Αντιπροσώπων. Πάντως, όπως και να είναι, στην δεκαετία του 1930, ο εβραϊκής καταγωγής μπολσεβίκος Lazar Kaganovich, θα καταλάβει μια θέση στο Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος, παράλληλα με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουκρανίας.

Στις δεκαετίες του 1920 και 30, πολλοί Εβραίοι θα καταλάβουν σημαντικές θέσεις και στα άλλα ανώτερα κομματικά όργανα (Οργανωτικό Γραφείο [Orgburo], Γραμματεία [Secretariat], κλπ). Μεταξύ άλλων, πάλι ο Lazar Kaganovich και ο μικρότερος αδερφός του Μιχαήλ, οι Lev Mekhlis, M. Rukhimovich, A. Yakovlev (Epshtein) και φυσικά ο ακτιβιστής μπολσεβίκος Ian Gamarnik που θα αυτοκτονήσει το 1937 στην περίοδο της σταλινικής τρομοκρατίας, για να αποκατασταθεί επίσημα το 1955.

Πολλά από αυτά τα στελέχη θα χαθούν στις διώξεις της περιόδου 1937-38, εννοείται όχι εξαιτίας της καταγωγής τους.

Δεν έχουν γίνει ακόμα σοβαρές έρευνες για την θέση που είχαν οι Εβραίοι στα κομμουνιστικά κόμματα των άλλων δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης. Ειδικά για την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, όπου βρισκόταν το μεγαλύτερο μέρος της εβραϊκής μειονότητας.

Στην Ουκρανία το 1927, τα κομματικά μέλη εβραϊκής καταγωγής ήσαν πάνω από 20.000, περίπου το 12% του συνόλου των μελών του ουκρανικού κόμματος. Στην Δημοκρατία της Λευκορωσίας που βρισκόταν ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων, ειδικά στις πόλεις, υπήρχαν αντίστοιχα 6.012 μέλη, που αναλογούσαν στο πολύ μεγάλο 24% του συνόλου. Ανεξάρτητα από αυτούς τους αριθμούς, αν εξαιρέσουμε τον Λάζαρο Καγκάνοβιτς, στις ηγεσίες του ουκρανικού και λευκορωσικού κόμματος η αντιπροσώπευση των Εβραίων ήταν μικρή. Φαίνεται ότι στο ουκρανικό και λευκορωσικό κόμμα υπήρχαν έντονες εθνικιστικές τάσεις και μια αντίσταση στην προσπάθεια εκρωσισμού τους, από πολύ νωρίς. Επίσης, δεν θα πρέπει να ήσαν ασήμαντες οι αντισημιτικές προκαταλήψεις και τα αντιεβραϊκά στερεότυπα σε ένα μεγάλο αριθμό κομματικών μελών ουκρανικής και λευκορωσικής καταγωγής, γεγονός που απέτρεπε την κομματική άνοδο στους Εβραίους.

Όσο αφορά την λενινιστική Κομσομόλ, την κομμουνιστική οργάνωση της νεολαίας, ο αριθμός των μελών της, εβραϊκής καταγωγής ήταν μικρός. Τον Οκτώβριο του 1929, η Κομσομόλ είχε 98.823 νέους Εβραίους, περίπου το 4% του συνόλου των μελών.

Οι σοβιετικοί κοινοβουλευτικοί θεσμοί και γενικά τα όργανα αντιπροσώπευσης του λαού, είχαν περισσότερο συμβουλευτικό ρόλο παρά πραγματική νομοθετική εξουσία.

Στην Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή, όργανο παράλληλο με την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος, η συμμετοχή των Εβραίων ήταν σημαντική. Το 1927 υπήρχαν 60 Εβραίοι, 42 Λετονοί (ο αριθμός των Λετονών στη Σοβιετική Ένωση ήταν μικρότερος από αυτόν των Εβραίων που αριθμητικά αποτελούσαν περίπου το 2% του συνολικού πληθυσμού της ΕΣΣΔ), ενώ μόνο 9 και 7 ήταν γερμανικής και πολωνικής καταγωγής αντίστοιχα. Το 1929, στο συγκεκριμένο σώμα, υπήρχαν 402 Ρώσοι, 95 Ουκρανοί, 26 Λετονοί, 55 Εβραίοι (μικρή μείωση), 13 Πολωνοί και 12 Γερμανοί.

Στις εκλογές του 1937, στις πρώτες εκλογές δηλαδή μετά την επικύρωση του νέου σοβιετικού συντάγματος του 1936, θα εκλεγούν 47 συνολικά Εβραίοι στο Ανώτατο Σοβιέτ και στο Συνέδριο Αντιπροσώπων του Λαού. Ο αριθμός των βουλευτών ανερχόταν σε 1.143, οπότε το ποσοστό της εβραϊκής αντιπροσώπευσης ήταν 4,1%. Αριθμός μεγάλος, σε σχέση με το 2% περίπου, που ήταν το ποσοστό των Εβραίων στον πληθυσμό της ΕΣΣΔ το 1936.

Στη Λευκορωσία, το ποσοστό των Εβραίων στην Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή, ήταν πολύ υψηλό στα έτη 1924 - 1925, φθάνοντας το 22,6% όλων των μελών. Στις εκλογές του 1938, το ποσοστό των Εβραίων αντιπροσώπων για το Ανώτατο Σοβιέτ της δημοκρατίας ήταν περίπου 7,7%, ενώ στην Ουκρανία αντίστοιχα ήταν λιγότερο από το ένα τοις εκατό - επισημαίνεται μια σημαντική διαφορά στην «εβραϊκή» πολιτική των δύο αυτών δημοκρατιών εκείνη την περίοδο.

Αξίζει να σημειωθεί, όσο αφορά την Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή, ότι οι πρώτοι γραμματείς του σώματος ήταν Εβραίοι. Ο Κάμενεφ από τις 7 Νοεμβρίου 1917 μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 1918 και ο Σβερντλώφ, από τις 18 Ιανουαρίου 1918, μέχρι και τον θάνατό του στις 16 Μαρτίου 1919. Επίσης, σημαντικό ποσοστό είχαν και οι Εβραίοι στην αντιπροσώπευσή τους στα τοπικά όργανα, ειδικά στις πόλεις της Ουκρανίας και Λευκορωσίας. Αναλογικά, είχαν μικρότερη συμμετοχή στη Ρωσική Δημοκρατία.

Τυπικά το ανώτερο αξίωμα πολίτη στην ΕΣΣΔ, ήταν αυτό του επικεφαλής της σοβιετικής κυβέρνησης (στην πράξη ήταν η θέση του πρώτου γραμματέα του κόμματος). Σε αυτό το αξίωμα, δεν υπηρέτησε κανένας σοβιετικός πολίτης εβραϊκής καταγωγής. Για την ιστορία, στην θέση του προέδρου της σοβιετικής κυβέρνησης, υπηρέτησαν κατά σειρά μέχρι την δεκαετία του 1980 οι Λένιν, Στάλιν, Ρίκοφ, Μολότοφ, Μπουλγκάνιν, Χρουστσόφ, Κοσύγκιν και Τιχόνοφ. Η Εβραία Ροζαλία Ζεμλιάτσκα υπηρέτησε ως Πρώτη Αντιπρόεδρος την περίοδο 1939 - 1943.

Υπουργικές θέσεις (θέσεις "επιτρόπων του λαού").

Ειδικά στην πρώτη περίοδο μετά την Επανάσταση, πολλά σημαντικά υπουργεία διευθύνθηκαν από Εβραίους. Ο Τρότσκι, υπουργός Άμυνας, μέχρι την ανατροπή του, το 1925. Ο Lazar Kaganovich, ως Υπουργός Μεταφορών και Υποδομών. Ο Litvinov στο υπουργείο Εξωτερικών από το 1930 μέχρι το 1939
Το 1936 (πριν τις εκκαθαρίσεις), υπήρχαν έξι Εβραίοι μεταξύ των είκοσι επιτρόπων.
Ανάμεσα στα μέλη της σοβιετικής κυβέρνησης: Ο Yagoda (Υπουργός Εσωτερικών και διοικητής των Υπηρεσιών Ασφαλείας), ο Λ. Kaganovich (Επικοινωνίες και Μεταφορές), ο Μ. Litvinov (στο Εξωτερικών), ο Rozengolts (υπουργός εξωτερικού εμπορίου), ο Dreitser (Εσωτερικού Εμπορίου), ο Α. Kalmanovich (υπουργός Γεωργίας) .

Το 1939 με το τέλος της περιόδου της επαναστατικής τρομοκρατίας, οι παρακάτω υπουργοί και υφυπουργοί στη σοβιετική κυβέρνηση είχαν εβραϊκή καταγωγή: Οι αδερφοί Kaganovich, ο Β. Antselovich, ο Μ. Berman, ο L. Ginzburg, ο Λ. Vannikov και τέλος η Ροζαλία Zhemchuzhina-Μολότοφ.

Συμπερασματικά, αν συμπεριλάβουμε όλους τους τομείς του πολύπλοκου σοβιετικού διοικητικού συστήματος, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 μέχρι και το 1939, 27 από τους 417 ανθρώπους που αποτέλεσαν την διοικητική ελίτ, ήταν εβραϊκής καταγωγής. Αναφερόμαστε στα μέλη της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, στην Κεντρική Επιτροπή και το Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος, στα μέλη της σοβιετικής κυβέρνησης και των κυβερνήσεων των σοβιετικών δημοκρατιών, στους υπουργούς και υφυπουργούς, καθώς και στους γραμματείς των εκτελεστικών επιτροπών. Μιλάμε δηλαδή για ένα ποσοστό περίπου 6%, αναμφίβολα μεγάλο σε σχέση με το συνολικό αριθμό σοβιετικών πολιτών εβραϊκής καταγωγής (2% όπως ήδη αναφέρθηκε).

Στις επόμενες δεκαετίες αυτή η αναλογία θα πέσει σημαντικά, αφού θα κινηθούν ανοδικά οι διάφορες εθνικές ελίτ, με προέχουσα τη ρωσική, που ειδικά στα όργανα της κεντρικής κυβέρνησης θα λάβει κυρίαρχη θέση. Αναμενόμενο αποτέλεσμα της ανόδου του μέσου μορφωτικού επιπέδου των σοβιετικών, αλλά και της αστικοποίησης του πληθυσμού που ακολούθησε την βίαιη εκβιομηχάνιση της δεκαετίας του 1930.

Εβραίοι και Κόκκινος Στρατός.

Τέλος, μια σύντομη αναφορά στο στράτευμα και στη συμμετοχή των Εβραίων στον Κόκκινο Στρατό. Υπό το τσαρικό καθεστώς, απαγορευόταν η επαγγελματική είσοδος Εβραίων στο στρατό, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Οι ελάχιστοι Εβραίοι που υπηρέτησαν ως απλοί στρατιώτες στον αυτοκρατορικό στρατό, δέχθηκαν τρομερές διακρίσεις εις βάρος τους.

Το 1920, 50.000 Εβραίοι υπηρέτησαν στον Κόκκινο Στρατό, ποσοστό περίπου 1,4% του συνόλου του στρατεύματος. Το ποσοστό αυτό κινήθηκε στη συνέχεια ανοδικά, για να γίνει 1,6% το 1922 και 2,2 το 1923. Το 1926 θα πέσει στο 2,1%. Στην ανώτερη διοίκηση του στρατεύματος, η συμμετοχή των Εβραίων θα κυμανθεί σε υψηλά επίπεδα, υψηλότερα από αυτήν των Λευκορώσων για παράδειγμα (4,57%, έναντι 4,3%, το 1926).

Στην δεκαετία του 1930, πολλοί εβραίοι θα καταλάβουν υψηλές θέσεις στο στράτευμα. Αξίζει να αναφερθούν οι στρατηγοί Yona Yakir, Ian Gamarnik, Yakov Smushkevich (διοικητής Αεροπορίας) και ο Grigori Shtern που διακρίθηκε στον περιορισμένο πόλεμο συνόρων με την Ιαπωνία το 1935 και στον πόλεμο με τη Φινλανδία.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία.

Baron, S. The Russian Jew under Tsars and Soviets, New York, 1964, δεύτερη έκδοση το 1974.
Frey, S. The Truth About Jews in the Soviet Union, New York, 1960
B. Pinkus, The Soviet Government and the Jews 194,8-1967. A Documented
Study, Cambridge, 1984
Benjamin Pinkus. The Jews of the Soviet Union: The History of a National Minority Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies 1988
Erich Haberer. Jews and Revolution in Nineteenth-Century Russia Cambridge Russian, Soviet & Post-Soviet Studies 1995
Jonathan Frankel. Crisis, Revolution, and Russian Jews. Cambridge University Press. Δεκέμβριος 2008

Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2016

Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους

Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους: Νευρώσεις και ψυχονευρώσεις.

Συγγραφείς, οι νευρολόγοι – ψυχίατροι, Φ. Σκούρας & Α. Χατζηδήμος και Α. Καλούσης  και Γ. Παπαδημητρίου, Αθήνα 1947.

Μια αξιόλογη ανάρτηση από το blog, vivlio2ebook - Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ, στην οποία δίνεται  σύνδεσμος για κατέβασμα του βιβλίου. Δεν πρόκειται για την αρχική έκδοση, αλλά για επανέκδοση του 1991 (φωτομηχανική αναπαραγωγή αυτής του 1947), από τις εκδόσεις “Οδυσσέας”, στη σειρά “Τρίαψις Λόγος”. Προλογίζει, ο Θανάσης Τζαβάρας (που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας σε ηλικία 77 ετών), με ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό και ενδιαφέρον κείμενο.




Υπάρχουν πολλοί λόγοι που ωθούν κάποιον να γράψει για το συγκεκριμένο έργο. Όχι μόνο να τιμήσει τη μνήμη του Θανάση Τζαβάρα για την πολυετή προσφορά του στο χώρο της Ψυχιατρικής και της ιατρικής επιστήμης γενικότερα.

Πρόκειται για ένα μεγάλο βιβλίο, για ένα έργο – σταθμός στην ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία. Ουσιαστικά, οι τέσσερις νεαροί νευρολόγοι-ψυχίατροι (νευροψυχίατροι, ίσως είναι ο πιο αξιόπιστος όρος), με την δουλειά τους αυτή, προβαίνουν στην παρουσίαση του ιατρικού ιστορικού της Κατοχής της πατρίδας μας από τη χιτλεροφασιστική λαίλαπα. Λέγοντας ιατρικό ιστορικό της Κατοχής (αυτός ήταν και ο υπέρτιτλος της αρχικής έκδοσης, που απουσιάζει στην επανέκδοση του 1991), εννοούν την καταγραφή και λεπτομερή εξέταση των παθολογικών και ψυχιατρικών καταστάσεων που προκάλεσαν στον ελληνικό λαό, τα δεινά, η πείνα και οι στερήσεις κάθε είδους, στην περίοδο της Κατοχής.

Αναφέρθηκε η λέξη έργο – σταθμός και αυτό είναι χωρίς καμία υπερβολή, αφού:

- Πρόκειται για την πρώτη δημοσιευθείσα, πρωτότυπη, επιστημονική μελέτη, στην ιστορία της Ψυχιατρικής στη χώρα μας και όχι για κάποια αντιγραφή, προσαρμογή, μεταγραφή ή απλά μετάφραση ενός ξένου ειδικού εγχειριδίου, κάτι πολύ συνηθισμένο στις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτόνομος, ντόπιος, νευροψυχιατρικός λόγος λοιπόν. Λόγος εξω-ακαδημαϊκός (ουδείς εκ των συμμετεχόντων, κατέλαβε ποτέ κάποια πανεπιστημιακή έδρα) και λόγος, προϊόν συλλογικής δουλειάς και (όπως φαίνεται) άψογης συνεργασίας.

- Οι συγγραφείς, χρησιμοποιούν στατιστική μεθοδολογία, δείγμα πληθυσμού, εξάγουν συμπεράσματα και πορίσματα, λαμβάνοντας υπόψιν τις πιο σύγχρονες επιστημονικές απόψεις και θεωρίες της εποχής τους και εντυπωσιακά, χρησιμοποιούν, έναν απίστευτο όγκο βιβλιογραφικών δεδομένων. Δηλαδή, έχουμε ένα εντελώς up to date βιβλίο για το 1947.

- Αν και κινούμενο σε ψυχαναλυτική κατεύθυνση, κανένα σημείο του έργου δεν είναι δυσνόητο - μιλάμε για παντελή απουσία obscurantism, φαινόμενο που μεταγενέστεροι ψυχαναλυτές όχι μόνο δεν προσπάθησαν να αποφύγουν, αλλά μάλλον και το επιδίωξαν (π.χ. Λακάν). Και επειδή αναφέρθηκε η Ψυχανάλυση, καλό είναι να διαβαστούν οι κριτικές (διθυραμβικές) που επεφύλαξε ο αριστερός τύπος της εποχής για το έργο (π.χ. η βιβλιοπαρουσίαση του Μάρκου Αυγέρη στον “Ρίζο της Δευτέρας” ) και να τις αντιπαραβάλλει με τις γνωστές αηδίες για την “παραδοσιακή εχθρότητα που ένιωθαν οι δογματικοί σταλινικοί, για τον Φρόυντ και το έργο του”. !!!

-  Το βιβλίο, είναι γραμμένο στην δημοτική, γεγονός που από μόνο του είναι πολύ σημαντικό, αφού καταρρίπτει την ευρύτατα ως τότε διατυπωμένη και παραδεκτή άποψη, ότι η γλώσσα του λαού μπορεί είναι εξαιρετική για την ποίηση και τη λογοτεχνία γενικότερα, αλλά αδυνατεί να διατυπώσει σωστά την επιστημονική ορολογία, ενώ ακριβώς το αντίθετο ισχύει για την καθαρεύουσα (που ούτε και αυτό είναι ορθό).

- Οι συγγραφείς, δεν μένουν μόνο στα επίπεδα της ιατρικής και ψυχιατρικής (αξίζει για παράδειγμα, να διαβαστεί, το κεφάλαιο για την πείνα και η περιγραφή των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της), αλλά προχωρούν ακόμα πιο πέρα. Εκτός από τις περιγραφές από την ψυχοπαθολογία, έχουμε εύστοχες και διαφωτιστικές (πάντα μέσα στο θέμα) παρεμβολές και αντίστοιχες παρατηρήσεις, από την Κοινωνιολογία, τη Λογοτεχνία, τη Φιλοσοφία, την Εθνολογία, κλπ, αποκαλύπτοντας έτσι ευρυμάθεια και πλούτο ενδιαφερόντων.

- Μέσα από τις περιγραφές, καταδεικνύεται το αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι σε περιόδους έντασης και οικονομικής κρίσης, ανοίγονται δύο δρόμοι:

Ο ένας, είναι ο δρόμος της υποταγής στον εχθρό, (ή ακόμα περισσότερο της συνεργασίας μαζί του), που στοχεύει στην εξασφάλιση της ατομικής επιβίωσης (άντε και της οικογενειακής), δρόμος που αποτελεί παλινδρόμηση του ανθρώπου σε κατώτερες βιολογικά και ιστορικά μορφές ύπαρξης.

Ο άλλος είναι ο δρόμος της αντίστασης: Αντίσταση στην υποταγή, στην εξουθένωση, αντίδραση στο κακό και το άδικο, πεισματική άρνηση της ανθρώπινης ύπαρξης να απωλέσει την ακεραιότητά της και προ παντός την αξιοπρέπειά της. Η λέξη αξιοπρέπεια είναι και αυτή που πρέπει να τονιστεί. Η αντίσταση στην Κατοχή, δεν σχετίζεται με μεταφυσικά ερωτήματα και υπαρξιστικές αγωνίες, όπως ήθελε ο Σαρτρ, αλλά αποτέλεσε πάνω από όλα αγώνα για την διατήρηση της αξιοπρέπειας, τόσο της ατομικής, όσο και του συνόλου. Μια αντίσταση, που ενώ ήταν αρχικά ασχημάτιστη, σπασμωδική, έλαβε τους τελευταίους μήνες της Κατοχής γιγάντιες διαστάσεις. Μόνο έτσι, μπορούν να εξηγηθούν τα φαινόμενα που όλοι γνωρίζουμε, όπως αυτά της ηρωικής περιφρόνησης του θανάτου και της αυτοθυσίας. Με άλλα λόγια, περιγράφετα διεξοδικά, η έξαρση που οδηγεί την ανθρώπινη ψυχή, η πίστη ότι ο αγώνας που δίνει είναι καλός, τίμιος και δίκαιος.

Το τελευταίο είναι και αυτό που δίνει στο βιβλίο ανυπολόγιστη αξία και το καθιστά επίκαιρο όσο ποτέ.