Θεόδωρος Ζέγκος ή Τριαντάφυλλος

Καταγόταν από την Ήπειρο. Ήταν γόνος εξαιρετικά εύπορης οικογένειας και τελείωσε το Γυμνάσιο με καλούς βαθμούς. Ένας θείος του διανοούμενος, αριστερός και υπερεπεναστάτης, λέγεται ότι αποτέλεσε το πρότυπό του. Ήταν ψηλός, αδύνατος και ευπαρουσίαστος. Με τους καλούς του τρόπους, αλλά και το ταλέντο του στο παίξιμο του βιολιού ήταν περιζήτητος στις παρέες και στα πάρτι της εποχής, ενώ ταυτόχρονα γοήτευε και τις κοπέλες. (1) Αγνοούμε τις διαδικασίες οι οποίες τον έκαναν κομμουνιστή. Πάντως φαίνεται ότι δεν είχε μελετήσει σοβαρά το μαρξισμό, παρά μόνο αποσπασματικά και γοητευόταν από τον αγώνα των Ιακωβίνων της Γαλλικής Επανάστασης, όπως και των αδελφών Γκαριμπάλντι περισσότερο από τον αγώνα των μπολσεβίκων. Στην διάρκεια της 4ης Αυγούστου συνελήφθη και κατέληξε μετά από πολλά βασανιστήρια στην Ακροναυπλία ως αμετανόητος κομμουνιστής. Τον ξαναβρίσκουμε το 1942 ως γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης της Πάτρας, ενώ το 1943 γραμματέα της Αργολιδοκορινθίας όπου δρούσε με το ψευδώνυμο Στάθης και Τριαντάφυλλος. (1) Η ακλόνητη και αταλάντευτη πίστη του στην ορθότητα της κομματικής γραμμής και τα σταλινικά πρότυπα δόμησης των κομματικών οργανώσεων, σιγά σιγά μετέβαλλαν έναν ευαίσθητο μουσικό σε αμείλικτο διώκτη των συντρόφων που αμφισβητούσαν και αμφέβαλλαν έστω για το παραμικρό με την ορθότητα των κομματικών αποφάσεων. Όταν το ΕΑΜ συγκρούσθηκε με το αντιεαμικό στρατόπεδο, ο Στάθης εισηγήθηκε μέτρα αντιμετώπισης του εχθρού, εσωτερικού ή εξωτερικού, που προκάλεσαν έντονα την δυσφορία των μελών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ της περιοχής. Γράφει ο Μήτσος Ρήγας από το Λουτράκι νεαρός αντάρτης τότε: Ο Στάθης, ψηλός, αδύνατος μου έκανε κακή εντύπωση σε μία σύσκεψη, που είπε: «Θα πρέπει να χτυπήσουμε την αντίδραση. Ένα 10% τουλάχιστον σε κάθε χωριό πρέπει να χτυπηθεί». Πώς θα βγάλεις αυτό το 10% ; Κι αν δεν υπάρχει ; Τι είναι, δεν είναι άνθρωποι ; Ποσοστά είναι ; Μας χτύπησε άσχημα.)(1) Το βέβαιο είναι ότι μπορεί να τους «χτύπησε άσχημα», αλλά ουσιαστική αντίδραση στην ντιρεκτίβα του Ζέγκου δεν φαίνεται να υπήρξε. Η δομή των κομματικών οργανώσεων κατέληξε να είναι εκείνη την εποχή σαφώς συγκεντρωτική, με παντελή έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών στο εσωτερικό τους. Δεν γινόταν να ανατραπεί η απόφαση ενός γραμματέα μιας κομματικής οργάνωσης ή ενός γραφείου περιοχής εύκολα. Σε όλη την περιοχή ο αριθμός των θυμάτων της εξτρεμιστικής απόφασης του Ζέγκου δεν ξεπέρασε τα 100 με 150 άτομα. (1) Οι κομματικές οργανώσεις, αλλά και τα γραφεία του ΕΑΜ στα χωριά οδηγούνται γρήγορα από τα τέλη του 1943 στην Κορινθία στην διάλυση. Όπου πλησίαζε ο Τριαντάφυλλος - Στάθης - Ζέγκος, όλα τα μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ εξαφανίζονταν. Όλοι έλειπαν με διάφορες προφάσεις. (4) Στις αρχές του καλοκαιριού του 1944 το γραφείο της ΕΠΟΝ Πελοποννήσου στέλνει και μετά από σύμφωνη γνώμη του Πελοποννησιακού Γραφείου του ΚΚΕ, τον (μετέπειτα βουλευτή της ΕΔΑ) Παναγιώτη Κατερίνη, προκειμένου να ανασυγκροτηθεί η ΕΠΟΝ Αργολιδοκορινθίας, η οποία είχε δεχθεί σκληρά χτυπήματα από τους Γερμανούς και είχε πολλά εκτελεσμένα στελέχη. (2) Το τέλος της κομματικής καριέρας του Ζέγκου φτάνει. Τον Αύγουστο του 1944 στα Τρόπαια της Αρκαδίας συνέρχεται η Β' Παμπελοποννησιακή Διάσκεψη του ΕΑΜ. Ο Ζέγκος δέχεται δριμύτατη επίθεση, κατηγορούμενος αυτός και το γραφείο της Αργολιδοκορινθίας για εξτρεμισμό. Ο Ζέγκος (όπως και οι συνεργάτες του) διαγράφεται από το ΕΑΜ και λίγες ημέρες αργότερα από την κομματική οργάνωση βάσης του ΚΚΕ στην οποία ανήκε. Όλα δείχνουν ότι ο Ζέγκος θα ακολουθήσει τον δρόμο του Γιέζωφ ή του Γιάκοντα. (2) Συλλαμβάνεται, οδηγείται σε ανάκριση με την κατηγορία της προβοκάτσιας (ο Μπλάνας τον αποκάλεσε όπως ήταν συνηθισμένο στην εποχή εκείνη ιντελισερβίτη - πράκτορα του εχθρού που διαστρέβλωσε την κομματική γραμμή με σκοπό τη συκοφάντηση του εαμικού κινήματος) και φυλακίζεται στα Τρόπαια που ήταν και η έδρα του Γραφείου της Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Μετά από αυτά τα γεγονότα αρχίζει η Μυθολογία. Οι εκδοχές για την τύχη του Ζέγκου. Ο Στάθης Καλύβας, (3) γράφει χωρίς κανένα στοιχείο, χωρίς να παραθέσει καμία πηγή, ότι ο Ζέγκος αποκαταστάθηκε στον ΕΛΑΣ με προσωπική παρέμβαση του Κλάρα: "Έπειτα από σύσταση του Βελουχιώτη, διορίστηκε σε νέο πόστο στην Κεντρική Ελλάδα, προτού μεταφερθεί στο διαβόητο στρατόπεδο Μπούλκες του ΚΚΕ". Δεν πιστοποιείται αυτό από πουθενά. Ο Κλάρας δεν είχε την αρμοδιότητα να προβεί σε μία τέτοια ενέργεια και δεν είχε την δυνατότητα να έρθει σε σύγκρουση με το Πελοποννησιακό Γραφείο του ΚΚΕ και το ΕΑΜ που είχε αντιδράσει βιαιότατα στον εξτρεμισμό και τις υπερβασίες του Ζέγκου. Ο Κ. Παπακωνσταντίνου, (4) μαιτρ της λαθολογίας, γράφει στην περίφημη "Νεκρή Μεραρχία" του, ότι ο Ζέγκος ως παλιός κομματικός που ήταν είχε κρατήσει αποδεικτικά στοιχεία για την ενοχή ολόκληρου του Πελοποννησιακού Γραφείου του ΚΚΕ. Ότι δεν "διαστρέβλωσε" καμία απολύτως γραμμή και ότι απλά εκτελούσε εντολές "από πάνω". Τα έγγραφα αυτά τον έσωσαν. Δεν υπάρχει περίπτωση να ισχύει η εκδοχή του Μπελά. Το πιο λογικό και όπως πάντα ιστορικά αποδεικνύεται, είναι ότι αν είχε δοθεί τέτοια διαταγή (περί εξόντωσης του 10 με 15% των αγροτών της Αργολιδοκορινθίας), να μην είχε δοθεί ποτέ γραπτά, αλλά μόνο προφορικά. Συνεπώς τέτοια έγγραφα που υποτίθεται είχε στην κατοχή του ο Τριαντάφυλλος, μάλλον αποτελούν αντικείμενα της φαντασίας του Παπακωνσταντίνου. Άλλη πιθανή εκδοχή, είναι ότι σε περίπτωση τιμωρίας του Τριαντάφυλλου έπρεπε να τιμωρηθεί σύσσωμη η ηγεσία του οργάνου, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο εκείνη την εποχή. Έτσι η καλύτερη συμβιβαστική λύση ήταν η διαγραφή του Ζέγκου, η οποία θα χρησίμευε και ως παράδειγμα για παρόμοιες μελλοντικές υπερβασίες. (2) Τέλος, η εκδοχή (2) που σώζεται από τον Αχιλλέα Μπλάνα και που είναι κατά τη γνώμη μου και η πιο λογική είναι ότι ο Ζέγκος φυλακίστηκε στα Τρόπαια και θα περνούσε άμεσα από στρατοδικείο. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γλίτωνε την εκτέλεση. Τα πολεμικά όμως γεγονότα που σχετίζονταν με την Απελευθέρωση της Μεσσηνίας πρόλαβαν τις εξελίξεις. Το Σεπτέμβριο του 1944 ο ΕΛΑΣ Πελοποννήσου μάχεται τον εχθρό στη Μεσσηνία, κάτω από τη στρατιωτική ηγεσία του Άρη Βελουχιώτη και του Βρεττανού ταγματάρχη Γουίλκινς. Ο αγώνας είναι σκληρός και λίγες ημέρες πριν τη μεγάλη μάχη στον Μελιγαλά Μεσσηνίας το Πελοποννησιακό Γραφείο του ΚΚΕ μεταφέρεται στην Καλαμάτα. Τα μέτρα φύλαξης των κρατουμένων στα Τρόπαια ατόνησαν και ο Ζέγκος βρίσκει την ευκαιρία να δραπετεύσει. Μετά από μία ατέρμονη περιπλάνηση στην ορεινή Ελλάδα κατά τους δύσκολους μήνες που ακολούθησαν τη Βάρκιζα και χάρη στη βοήθεια πολλών μελών του ΚΚΕ που αγνόησαν την εντολή της συλλήψεως του που είχε εκδοθεί , καταφέρνει και περνάει στα Σκόπια όπου έζησε για πολλά χρόνια. Δε συμμετείχε στον Εμφύλιο και πέρασε στην αφάνεια, μέχρι να τον ξαναθυμηθεί ο κος Καλύβας ... Σημειώσεις: (1). «Πελοπόννησος 1940-1945 - Η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης», του Παντελή Μούτουλα, Αθήνα 2004. Του Παντελή Μούτουλα. (2). «Νότια Πελοπόννησος» - Συλλογικό έργο, εκδόσεις Αλφειός. Ειδικά στο κεφάλαιο, «Τα Γερμανικά Αντίποινα, τα Τάγματα Ασφαλείας και ο Ε.Λ.Α.Σ. - Η περίπτωση της κεντρικής και νότιας Πελοποννήσου στην Κατοχή». Του Μιχάλη Π. Λυμπεράτου. (3) Στάθης Καλύβας, «Κόκκινη τρομοκρατία: Η βία της Αριστεράς στην Κατοχή», στο συλλογικό «Μετά τον Πόλεμο», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, επιμέλεια Mark Mazower, σελ. 183 Δεν είναι πάντως η μοναδική φορά στην οποία ο κος Καλύβας πέφτει σε ανακρίβειες. Άλλη τραγική περίπτωση μεροληψίας του Καλύβα σε σχέση με το Ζέγκο και με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ γενικότερα. Γράφει στο ίδιο: Ο Ζέγκος κατηγορήθηκε άμεσα μόνο για την εκτέλεση περίπου δέκα (αθώων) χωρικών σε ένα χωριό εκτός της δικαιοδοσίας του (στη Στρέζοβα της Αρκαδίας) και επειδή δεν είχε ακολουθήσει την καθορισμένη διαδικασία για τις θανατικές ποινές. ΑΣΚΙ 418/Φ24/2/102. Πράγματι έτσι έγινε. Η βασική κατηγορία του κόμματος ενάντια στον Ζέγκο ήταν η εκτέλεση αυτών των δέκα χωρικών. (Αφορμή ήταν, αλλά δεν υπήρχαν άμεσα στοιχεία για τις υπερβασίες στην Αργολίδα). Και ο Ζέγκος, στην απολογία του, αλλά και σε γράμμα του στο Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ, μιλούσε (και μάλλον σωστά) για έλλειψη υποδομών, για αδυναμία συγκρότησης στρατοδικείων που να έχουν χρόνο για να μελετήσουν καλύτερα τις υποθέσεις, για κακό συντονισμό, κλπ. Παρά ταύτα το Πελοποννησιακό Γραφείο τον καθαίρεσε από την θέση του και του αφαίρεσε την ιδιότητα μέλους του ΚΚΕ. Τι δεν μας είπε λοιπόν ο περισπούδαστος ιστορικός του Γιέιλ, από τον φάκελο του ΑΣΚΙ που έβαλε στις σημειώσεις του; Ενώ ήταν σε εξέλιξη συνεχείς ελιγμοί του ΕΛΑΣ έναντι 7000 Γερμανών και Ταγματαλητών, την άνοιξη του 1944, το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ βρέθηκε στην επαρχία Καλαβρύτων στο χωριό Νάσια. Εκεί προσήχθη ένας άντρας με την κατηγορία ότι ήταν κατάσκοπος των Γερμανών. Το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ (και ο Ζέγκος μαζί), δεν διέθετε άλλα στοιχεία, εκτός από προφορικές καταγγελίες και μετά την ανάκριση ο κρατούμενος να ακολουθήσει αναγκαστικά τα τμήματα του ΕΛΑΣ που θα μετακινούνταν στη Χόβολη. Εκεί ο υπεύθυνος του ΕΛΑΣ της περιοχής, αναγνώρισε τον κρατούμενο ως "γνωστό Γκεσταπίτη της Πάτρας", υπεύθυνο πολλών καταδόσεων και εκτελέσεων πατριωτών από τους Γερμανούς στην αχαϊκή πρωτεύουσα. Έγινε δεύτερη ανάκριση και ο Γκεσταπίτης ομολόγησε άλλα δέκα ονόματα προδοτών. Στη συνέχεια, στη Στρέζοβα, μετά από νέο ελιγμό, δόθηκαν τα ονόματα στην ΟΠΛΑ και διενεργήθηκαν συλλήψεις. Σε όλους τους αθώους χωρικούς του κυρίου Καλύβα, βρέθηκαν γερμανικά όπλα στα σπίτια τους !!! Τις ανακρίσεις τις ανάλαβε το Γραφείο της Μεραρχίας και ο Ζέγκος προσωπικά. Επειδή όμως μέσα στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, βρίσκονταν όλοι σε συνεχή κίνηση και οι κρατούμενοι απασχολούσαν μάχιμους άντρες, ο Ζέγκος έδωσε την διαταγή να εκτελεστούν πριν γίνει στρατοδικείο προκειμένου οι πρωταίτιοι να μην διαφύγουν !!! (4) «Η νεκρή μεραρχία - Η ΙΙΙ μεραρχία των νεκρών του ΔΣ Πελοποννήσου», εκδόσεις Αλφειός, 2004 του Κώστα Παπακωνσταντίνου (Μπελάς).