Υπόθεση Ευτυχίας Πρίντζου

Προς το τέλος του 1946, η παρακρατική τρομοκρατία και η δράση των ένοπλων συμμοριών της δεξιάς, άρχισε να κοπάζει στην Ήπειρο - είχε άλλωστε πετύχει τους στόχους της. Οι εφημερίδες της αριστεράς είχαν κλείσει, οι οργανώσεις της είχαν περάσει στην αδράνεια ή στην παρανομία και οι πρώτες ομάδες των «ένοπλων καταδιωκόμενων» είχαν εμφανιστεί στα βουνά.

Όμως, από το καλοκαίρι του 1946, η επίσημη κρατική τρομοκρατία, με τις μαζικές συλλήψεις, τις εκτοπίσεις και τα έκτακτα στρατοδικεία, σφραγίζει την πολιτική ζωή στα Γιάννινα. Στόχος αυτή τη φορά, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, η επαρχιακή Ελίτ, που είχε στηρίξει την εαμική αντίσταση στα χρόνια της Κατοχής

Το 1947, μάλιστα, το κλίμα της τρομοκρατίας συμπληρώθηκε με μια βάρβαρη και μακάβρια τελετουργία: μπροστά στη Διοίκηση της Χωροφυλακής - εκεί που βρίσκεται σήμερα το «Ντράγκστορ.» εκθέσανε κομμένα και ματωμένα τα κεφάλια πέντε ανταρτών. Μια τελετουργία, που ξένισε και σόκαρε στην κυριολεξία την γιαννιώτικη κοινωνία.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ των έκτακτων στρατοδικείων ήδη είχε οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα το καλοκαίρι του 1946 τρεις αγωνιστές της αριστεράς (τους Γ. Λώλα, Στ. Πανταζή και Λ. Ράφτη) συνεχίστηκε αμείωτη και το 1947. Μεταξύ αυτών που δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στα Γιάννινα αυτή τη χρονιά ήταν και ο Περικλής Καινούργιος από τα Λέλοβα (Θεσπρωτικό), γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Πρέβεζας του ΚΚΕ.

ΠΑΝΤΩΣ, σε γενικές γραμμές, το 1947 κύλησε χωρίς μεγάλες θεαματικές δίκες και χωρίς μαζικές εκτελέσεις η κρατική τρομοκρατία δεν είχε φτάσει ακόμα στην κορύφωσή της, όπου έμελλε να φτάσει το καλοκαίρι του 1948.

ΣΤΙΣ 15.6.48 άρχισε η δίκη της Σοφίας Φαρίδου, της Ευτυχίας Πρίντζου και 8 συγκατηγορουμένων τους για στρατολογία ανταρτών. Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την ενοχή τους. Ο Βασιλικός Επίτροπος στην αγόρευση του, ζήτησε το διαχωρισμό της δίκης της Πρίντζου, την καταδίκη τεσσάρων σε ισόβια και την απαλλαγή των υπόλοιπων. Το στρατοδικείο με την απόφασή του της 16.6.48 διαχώρισε τη δίκη της Πρίντζου και καταδίκασε τους τέσσερις σε θάνατο! Και στις 22.6.48 τα χαράματα στη θέση Μπιζάνι 4 νέοι άνθρωποι, η Σοφία Φαρίδου (μητέρα ανήλικου παιδιού) ο Τάσος Παπαχρηστίδης, ο Γιάννης Γάκης κι ο Αλέξανδρος Ντόλφης έπεσαν από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος.

 Η Σοφία Φαρίδου με το αγόρι της, λίγο πριν τη σύλληψή της και την καταδίκη της σε θάνατο (περιοδικό ΑΝΤΙ, τεύχος 183, 31.07.1983).

Ταυτόχρονα με τους παραπάνω καταδικάστηκαν σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο ο καθηγητής Λευτέρης Κολοβός, ο Ι. Μαχαίρας και Θ. Κάλτσας και σε ισόβια ο Αν. Ντάγιος, από τη Βουνοπλαγιά για παράνομη κατοχή όπλων.

ΛΙΓΟ αργότερα, στις 8.7.48, άρχισε στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που είχε επιταχθεί για το σκοπό αυτό, η μεγαλύτερη και δραματικότερη δίκη στην ιστορία των Ιωαννίνων, που έμεινε γνωστή σαν «υπόθεση Πρίντζου».115 πολίτες - στελέχη, μέλη και οπαδοί των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ Ιωαννίνων παραπέμφθηκαν για παράβαση του νόμου 509 και Γ/46 ψηφίσματος (Γ' Ψήφισμα απόφαση 253/1948). Τα στοιχεία που υπήρχαν σε βάρος τους ήταν ελάχιστα και ασήμαντα (διανομή προκηρύξεων και « παράνομος» έρανος) και προέρχονταν κυρίως από «ομολογίες» των ίδιων κατηγορουμένων. «Ομολογίες» που αποσπάστηκαν με φοβερά βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές του «Φιξ», όπου δύο από τους προφυλακισμένους κατηγορούμενους επιχείρησαν αυτοκτονήσουν κόβοντας τις φλέβες τους.

Πάσχα του 1948. Μελλοθάνατοι στο Φιξ.

Η ΔΙΚΗ κράτησε 15 μέρες. Στη διάρκειά της οι δεκάδες συνήγοροι των κατηγορουμένων έκαναν ότι μπορούσαν, μέσα στις δύσκολες συνθήκες φοβίας και τρόμου, που επικρατούσαν τότε, για να σώσουν τους πελάτες τους.

22 Δεκεμβρίου 1944. Ο ΕΛΑΣ, απελευθερώνει τα Ιωάννινα. Στην δίκη της Ευτυχίας Πρίντζου, ο συνήγορος της έκανε την παρακάτω έκκληση στην αγόρευσή του:
«Κύριοι στρατοδίκαι, μην ανοίγετε λογαριασμούς αίματος εις την πόλιν μας. Η παράταξις των κατηγορουμένων δεν έκαμε εκτελέσεις όταν κατέλαβε την εξουσίαν εις τα Ιωάννινα ...»


Ο συνήγορος κ. Β. Γιαννάκος, εκφράζοντας την κατάπληξη του για την υπερβολικά αυστηρή πρόταση του επιτρόπου για το νεαρό πελάτη του, έκανε την παρακάτω σύντομη και πρωτότυπη αλήθεια, αγόρευση:

«Αμ για το Δημήτριο Μαντά, αυτό το δεκαεπταετές παιδί με τα κοντά παντελόνια, ισόβια δεσμά, ωρέ βλοημένε Βασιλικέ, Επίτροπε; Τι να σ’ πω;! Άιντε, δεν λέω τίποτα ...»
Και το στρατοδικείο καταδίκασε το Μαντά σε θάνατο!!!

Και ο Γούλας Κωνσταντινίδης που υπεράσπισε 35 κατηγορούμενους έκλεισε την αγόρευσή του δακρύζοντας με την εξής δραματική αποστροφή:

«Δυστυχισμένοι κατηγορούμενοι, η υπεράσπισις σας εγκαταλείπει. Η σκιά τον θάνατον πλανάται εις την αίθουσαν ταύτην πάνω από τας κεφαλάς σας ...»

ΠΑΡΑ τις εκκλήσεις των συνηγόρων και παρά την πρόταση του Βασιλικού Επιτρόπου, το στρατοδικείο έβγαλε τα μεσάνυχτα της 23.7.48 την τερατώδη απόφασή του. Οι μισοί στο εκτελεστικό απόσπασμα κι οι άλλοι μισοί στα σπίτια τους - «λόγω βλακείας» Μόνον 11 καταδικάστηκαν σε ισόβια ή σε μικρότερες ποινές.

ΣΠΑΝΙΑ με τόσο ασήμαντες κατηγορίες καταδικάστηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε θάνατο και χύθηκε - για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας - τόσο αθώο αίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο Βασιλικός Επίτροπος ζήτησε 18 θανατικές καταδίκες, το στρατοδικείο επέβαλε 48 - κι ανάμεσά τους σε 6 ανήλικους μαθητές Γυμνασίου! Και τουφεκίστηκαν τελικά 16, αυτοί που τα ονόματά τους είχαν μια ευρύτερη απήχηση στη γιαννιώτικη κοινωνία - ανεξάρτητα από το βάρος της κατηγορίας.

Η ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου και η παρέμβαση του Μητροπολίτη Σπυρίδωνα υπέρ των καταδικασθέντων δεν είχαν αποτέλεσμα. Ο στρατηγός Τσακαλώτος έριξε το βάρος του υπέρ των εκτελέσεων.

ΣΥΝΟΛΙΚΑ, μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, το καλοκαίρι του 1948, εξήντα περίπου Γιαννιώτες καταδικάστηκαν σε θάνατο κι από αυτούς οι 16 εκτελέστηκαν.

ΤΡΕΙΣ μέρες μετά την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης - στις 27.7.48 - τουφεκίστηκαν στο Σταυράκι Ιωαννίνων, η Ευτυχία Πρίντζου, η Ελπινίκη Μπίτη, ο Κώστας Ράπτης, ο Άγγελος Χατζής (στέλεχος του ΚΚΕ και συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ στα Γιάννενα) και ο Χρήστος Πρέντζας. Μεσολάβησαν δύο βδομάδες δραματικές από το γεγονός ότι ο στρατιωτικός διοικητής είχε δικαίωμα ν’ αφήνει ελεύθερους ακόμα και καταδικασμένους τετράκις παμψηφεί σε θάνατο - πράγμα που έκανε και για δυο θανατοποινίτες της υπόθεσης Πρίντζου, «λόγω αυθορμήτου και καταφανούς εκδηλώσεως μεταμέλειας» και για να «διάθεση τούτους προς ενεργόν εξυπηρέτησιν του αγώνος κατά των συμμοριτών». (καλό είναι να αποφύγουμε να αναφέρουμε ονόματα).

Τις υπόλοιπες δύο ομάδες των εκτελεσμένων αποτέλεσαν οι:

Μπίτης Απόστολος, Ράπτης Κωνσταντίνος, Χαρίτων Ευάγγελος, Ζουρνάς Τιμολέων, Χόρδος Απόστολος, Ευαγγελίδης Ευάγγελος, Ασπρίδης Ιωάννης , Χρόνης Κωνσταντίνος , Χολέβας Κωνσταντίνος, Στεργίου Γιώργος, Μαρνέλης Παναγιώτης και Καλαντζής Ιωάννης.

ΚΑΙ ΕΝΑΣ ακόμα Γιαννιώτης, ένα παλικάρι 27 χρονών, ο τσαγκάρης Βασίλης Ντέτσικας. που πιάστηκε μάλλον κατά λάθος (λόγω συνωνυμίας) στις 20.7.48, πέθανε δυο μέρες αργότερα από τα βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές «Φιξ», και τον έθαψαν κρυφά τη νύχτα στο νεκροταφείο του Αγ. Νικολάου, λέγοντας πως επιχείρησε τάχα να δραπετεύσει και σκοτώθηκε. Πρέπει να τονιστεί ότι, στη διάρκεια του εμφύλιου, οι φυλακές «Φιξ» αποτελούσαν πραγματικά ένα μικρό Μακρονήσι μέσα στο κέντρο των Ιωαννίνων (εκεί που βρίσκεται σήμερα το « Παλλάδιο») όπου γίνονταν κάθε είδους κτηνωδίες και βασανιστήρια κάτω από τις διαταγές, την επίβλεψη και την προσωπική συμμετοχή του λοχαγού Σπύρου Αραβανή.

Για την Ιστορία, το Στρατοδικείο αποτελούσαν οι:

Κουμπλής Ιωάννης, Ταγ/ρχης Πυρ/κού, Τσιμτσιλής Παναγιώτης Ταγ/ρχης ΣΕΜ, Ζώης Δημήτρης Ταγ/ρχης Διαδιβάσεων, Παττακός Στυλιανός Λοχαγός Μηχανοκινήτων, Μάνος Κων/νος Λοχαγός Πεζικού, ενώ Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Κοτταρίδης Ιωάννης Στρατ. Δικ. Συμβούλου Δ΄ Τάξης και γραμματέας ο Χριστιάς Ευάγγελος Ανθ/γός Στρατ/κής Δικαιοσύνης.

Ευτυχία Πρίντζου. Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1915. Πατέρας της ο αρχίατρος Γιάννης Πρίντζος. Απόφοιτη της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων και του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θεωρείται από τις οργανώτριες της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε στο πλευρό του πατέρα της ως εθελόντρια νοσοκόμα. 

(Αναμνηστική φωτογραφία, 25 Μαρτίου 1941. Στο κέντρο: ο Γιάννης Πρίντζος, δίπλα: η Λύκα, η Λέβυ, η Μαργαρίτα Μολυβάδα, η Αλεξ. Παπανικολάου-Παπαζήση, η Νίνα Παπλωματά, η Ευτυχία Πρίντζου, επαγγελματίες αδελφές, η Λάζαρη-Τρεμπέλη, η Αντιγόνη Μήτσιου, εθελόντριες άρωστοι-τραυματίες νοσοκόμοι. Από το βιβλίο του Σπύρου Εργολάβου, "Η Δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων, Αθήνα 2006).
Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ και στη συνέχεια στο ΚΚΕ. Διώχθηκε για την αντιστασιακή της δράση. Το 1948, παρά το γεγονός ότι κάποιοι θέλουν να το ξεχνούν (ειδικά το Δημοτικό Συμβούλιο των Ιωαννίνων με τις απολιτίκ, ουδέτερες τελετές που διοργανώνει κάθε χρόνο στη μνήμη των εκτελεσμένων στο Σταυράκι τον Ιούλιο του 1948), ήταν γραμματέας της ΝΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου.

Από την Άννα Μπουρατζή-Θώδα.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολιτιστική, τ. 24, σελ. 64.

Ευτυχία Πρίντζου

Τον Ιούλιο, ακούμπησαν σπονδές τα μαλλιά σου στο χώμα

και του μίσους το πρόσωπο κέρωσε.

Μια δέσμη ήλιου

Φλόγισε τα λουλούδια στο Σταυράκι

και μοιρολόγησαν σα μάνες

γοερά οι αχτίδες της.

Αυτές οι αχτίδες

ορμήνεψαν τη γη να βλαστήσει

και παπαρούνες χιλιάδες ξεπλήρωσαν το χρέος τους,

μέσα στις αρτηρίες του αιώνα

που κυλά αίμα ιερό

κι ακούν τα ελάφια της μνήμης τον αγέραστο άνεμο

π' όλο λικνίζει κι όλο ποτίζει τη συγκομιδή.

Εκεί άνθισαν κρίνα

που κράτησαν με πείσμα τον καρπό

και τα λιθάρια διάβασαν της λεβεντιάς τον όρκο

ανοίγοντας μια θύρα στον ορίζοντα.

Παρθένες ώρες,

σεργιάνι βγήκαν στον ουρανό με φλογέρες

κι έκλαψαν τα μάτια της Πίνδου

καθώς μια ομίχλη τα σκούπιζε

δορυφορούσα.

(στο πολύ καλό site του Ν. Σαραντάκου).