14 Απριλίου 1942 - Η Μεγάλη Απεργία

Λίγες εβδομάδες μετά την εγκατάσταση των κατοχικών αρχών στην Ελλάδα, σημειώθηκαν και οι πρώτες εργατικές και φοιτητικές κινητοποιήσεις. Στάσεις εργασίας, μικροαπεργίες, αποχή από τα μαθήματα παρατηρήθηκαν στα πανεπιστήμια, στους δημοσιοϋπαλληλικούς χώρους, στα σχολεία.

Η πρώτη όμως μεγάλη απεργία, με όλη τη σημασία της λέξης και οπωσδήποτε μια από τις μεγαλύτερες ώρες της εργατικής τάξης της πατρίδας μας σε όλη της την ηρωική ιστορία, πραγματοποιήθηκε στις 14 του Απρίλη του 1942. Λίγο μετά το τέλος του τρομερού χειμώνα του 41, όταν έμπαινε επιτακτικά το ζήτημα της επιβίωσης για τον εργαζόμενο λαό μας.


Α.Κ. Δημητρίου. Η πρώτη απεργία στη σκλαβωμένη Ευρώπη - Χρονικό της Κατοχής. Αθήνα 1945.

Η απεργία ξεκίνησε από τους Τριατατικούς (τηλεφωνία, τηλεγραφία, ταχυδρομείο), των οποίων το άλλοτε πανίσχυρο συνδικάτο που πρωτοστάτησε στους κοινωνικούς αγώνες του Μεσοπολέμου, παρά τα πλήγματα που δέχθηκε από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της μεταξικής δικτατορίας, τους πρώτους μήνες της Κατοχής, άρχισε να ανασυγκροτείται. Στο Μέγαρο Μελά, που βρισκόταν το Κεντρικό Ταχυδρομείο (στην άλλοτε πλατεία Κοτζιά), με κύριο και βασικό αίτημα την επιβίωση, ξεκίνησε στις 14 του Απρίλη ένας πρωτόγνωρος απεργιακός αγώνας, που με την διαδικασία του ντόμινο επεκτάθηκε στις άλλες τριατατικές υπηρεσίες, στους άλλους δημοσιοϋπαλληλικούς χώρους και στη συνέχεια σε όλους τους εργαζόμενους τόσο στην Αθήνα, όσο και στις άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις.

Η δωσιλογική κυβέρνηση Τσολάκογλου, απάντησε με την τρομοκρατία και τις απειλές. Παρ' όλα αυτά, οι εργαζόμενοι άντεξαν μέχρι τις 22 Απριλίου, όπου και σταμάτησαν τον απεργιακό αγώνα, αφού υλοποιήθηκαν πολλά από τα αιτήματά τους. Η συγκεκριμένη απεργία, η πρώτη δημοσιοϋπαλληλική απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και ανέβασε την επιρροή του Εργατικού ΕΑΜ και της Πανυπαλληλικής σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Γράφει ο Χαρίλαος Φλωράκης, ένα από τα βασικά στελέχη του τριατατικού συνδικαλισμού τα πρώτα χρόνια της Κατοχής για την συγκεκριμένη απεργία:

«Ήταν απόγευμα γύρω στις 4 η ώρα, όταν λιποθύμησε από την πείνα ένας διανομέας στη μεγάλη σάλα του Κεντρικού. Γύρω από το λιπόθυμο συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, όπως και όλοι οι υπάλληλοι. Ήταν όλοι τους αγανακτισμένοι, αναστατωμένοι και στο στόμα τους προφέρονταν συνεχώς η λέξη απεργία — με απόφαση και οργή. Το ίδιο εκείνο βράδυ, αφού γίνανε και οι σχετικές συνεννοήσεις με την επαρχία αποφασίστηκε να κατεβούμε σε Παντριατατική απεργία.

Οι καιροί ήταν ώριμοι. Γι' αυτό και από την πρώτη μέρα η απεργία μας σημείωσε καταπληκτική επιτυχία, παρά το γεγονός ότι οι τριατατικοί ήμασταν επιστρατευμένοι από τους Γερμανούς και κάθε απεργιακή κίνηση πρόβλεπε την ποινή του θανάτου. Όμως η απεργία μας παρουσιάστηκε τόσο καθολική, που οι κατακτητές δεν τολμήσανε να προβούνε σε εκτελέσεις, αλλά μονάχα στη σύλληψη καμιά τριανταριά συναδέλφων τριατατικών, που τους κλείσανε στο Σταθμό Λαρίσης.

Στο μεταξύ οργανωθήκανε ομάδες επαγρύπνησης και συμπαράστασης και η απεργία τράβηξε τον δρόμο της μπροστά. Την πρώτη προκήρυξη, θυμάμαι, και μέχρι να οργανωθεί ο παράνομος μηχανισμός των τριατατικών, τη δακτυλογραφήσαμε στο σπίτι ενός γιατρού μικροβιολόγου στην οδό Βερανζέρου, που διέθετε κάποια γραφομηχανή...».

Ο καθοδηγητικός νους και τελικά απ' ότι φαίνεται η ψυχή της μεγάλης αυτής κινητοποίησης του δημοσιοϋπαλληλικού κόσμου ήταν ο Κώστας Νικολακόπουλος, γραμματέας της Κεντρικής Πανυπαλληλικής Επιτροπής στην περίοδο της κατοχής, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ και ανώτερο στέλεχος της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ.


Για τον Κώστα Ηλία Νικολακόπουλο γράφει ο Βασίλης Μπαρτζίωτας:
Γεννήθηκε στη Ζαχάρω το 1907. Σπούδασε φυσικομαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διορίστηκε καθηγητής στην Πάνιτσα της Λακωνίας (1934), απ’ όπου μετατέθηκε στην Αθήνα (1935-1947). Ήταν ο οργανωτής και καθοδηγητής και των τριών Γενικών Πανελλαδικών απεργιών της κατοχής. Για τη δράση αυτή καταδιωκόταν από τις αρχές κατοχής. Κατά τον εμφύλιο
πόλεμο παρέμεινε εξόριστος (Ιούλης 1947 - Απρίλης 1950). Το Δεκέμβρη 1950 καταδικάστηκε από έκτακτο Στρατοδικείο για παράβαση του Α.Ν. 509 σε ισόβια δεσμά, ποινή που μετριάστηκε αργότερα.
Μιλώντας ο Νικολακόπουλος στο Στρατοδικείο, αφού δήλωσε ότι είναι μέλος του ΚΚΕ, είπε ανάμεσα στα άλλα:

«Κατορθώσαμε να επιτύχουμε για τους δημ. υπάλληλους σιτηρέσιο. Το 1944, οι αποδοχές των δημόσιων υπάλληλων με τα πενθήμερα έφτασαν τη μια χρυσή λίρα το πενθήμερο. Αυτή η κατάκτηση όμως ήταν αποτέλεσμα σκληρών αγώνων. Επιζήσαμε. Έτσι έζησε ο λαός και φτάσαμε στην απελευθέρωση...»

Ο Κώστας Νικολακόπουλος πέθανε στις 13 Ιούνη 1972 σε ηλικία μόλις 65 χρονών. Ήταν μια φυσιογνωμία από τις πιο σπουδαίες του ΕAM και του ΚΚΕ. Αληθινό παλικάρι και γερό μυαλό με μεγάλο οργανωτικό ταλέντο. Τον διέκρινε μια απίστευτη ευστροφία. Ανήκε στη σειρά των ανώτερων στελεχών της ΚΟΑ του ΚΚΕ, στο ίδιο πολιτικό ανάστημα με το Μήτσο Παπαρήγα, Σπύρο Καλοδίκη, Βασίλη Μαρκεζίνη, Ηλέκτρα Αποστόλου και άλλους.