Το Πνεύμα του "45"
Μετά τη συντριπτική ήττα του φασισμού και του ναζισμού, οι Ευρωπαίοι, οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι που επέζησαν από τη λαίλαπα του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου, προσπάθησαν να οικοδομήσουν έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο, με την άρση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων του παρελθόντος. Απέναντι στο δίλημμα «επανάσταση» ή «μεταρρύθμιση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος», η δυτικοευρωπαϊκή αριστερά, συμπεριλαμβανομένης και της κομμουνιστικής, διάλεξε τη μεταρρύθμιση. Μια επιλογή που συζητιέται ακόμα και σήμερα, ειδικά στην Ιταλία, όταν το ένοπλο κομμουνιστικό παρτιζάνικο κίνημα, παρέδωσε ομαλά τα όπλα (χαμένη επαναστατική ευκαιρία ή ρεαλισμός; ).
Τον Ιούλιο του 1945, στην Αγγλία, τις εκλογές κερδίζει πανηγυρικά το Εργατικό Κόμμα. Το Εργατικό Κόμμα, καταλαμβάνει 393 έδρες (σχεδόν το 50% των ψήφων), έναντι 213 των Τόρηδων και 12 των Φιλελέυθερων. Υπήρξε μια μαζική μετακίνηση ψήφων προς τα αριστερά, γεγονός που αντανακλούσε τις προσδοκίες των απλών ανθρώπων για ένα καλύτερο μεταπολεμικό κόσμο.
Προεκλογική αφίσα των Εργατικών. Οι Τόρηδες, αδυνατούν να δώσουν στον λαό τους καρπούς της νίκης.
Αμέσως μετά την νίκη, το Κόμμα, προωθεί το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα:
Αποστράτευση των χιλιάδων εφέδρων και περίθαλψη – αποκατάσταση των τραυματιών και ορφανών του πολέμου. Κρατικοποιήσεις βασικών βιομηχανιών (άνθρακας, χάλυβας), της Εθνικής Τράπεζας και των Σιδηροδρόμων. Σχεδόν το 1/5 της βρετανικής οικονομίας κρατικοποιήθηκε. Με την πίεση των κομμουνιστών, λίγους μήνες μετά, ξεκινάει το πολυπόθητο πρόγραμμα στέγασης του πληθυσμού, με αποτέλεσμα, χιλιάδες άνθρωποι να βρουν μια καλή και ποιοτική κατοικία. Ιδρύεται Εθνικό Σύστημα Υγείας, με περίθαλψη για όλους τους πολίτες ανεξάρτητα της οικονομικής τους κατάστασης. Στήριξη των συνδικάτων, πολιτική για πλήρη και καλά αμειβομένη απασχόληση για όλους τους εργαζόμενους. Η ολοκλήρωση της προοδευτικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που είχε ξεκινήσει το 1944 με τον νόμο που προέβλεπε την υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση μέχρι την ηλικία των 15, είχε σαν αποτέλεσμα, τα προικισμένα στα γράμματα παιδιά της εργατικής τάξης, να μπουν για πρώτη φορά στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Ο Attlee Clement μιλάει για τους ψηφοφόρους του στο Limehouse (Λονδίνο), τον Ιούλιο του 1945, πριν από την συντριπτική νίκη των Εργατικών. Φωτογραφία: Popperfoto / Getty Images
Στα αρνητικά της διακυβέρνησης της χώρας από τους Εργατικούς:
Καμία σκέψη ή προσπάθεια για αυτοδιαχείριση ή εργατικό έλεγχο των βιομηχανιών. Μεγάλες αποζημιώσεις στους επιχειρηματίες που έχασαν τις επιχειρήσεις τους. Σκληρή αντικομουνιστική και αντισοβιετική εξωτερική πολιτική (η ελληνική αριστερά, έχει βιώσει καλά το ρόλο του βρετανικού παράγοντα την περίοδο 1945-1947 και τις ευθύνες του για την εμφύλια σύρραξη που μάτωσε τον τόπο μας). Αν και η Αγγλία ήταν το μόνο από τα αποικιοκρατικά κράτη που έλυσε το πρόβλημα της αυτοδιάθεσης των μεγάλων αποικιών (Ινδία, Πακιστάν, Κεϋλάνη, το 1947), κατά βάση, συνεχίστηκε η ιμπεριαλιστική (και εχθρική προς τις ασιατικές επαναστάσεις) προπολεμική πολιτική.
Παρά τις παλινωδίες και τις αντιφάσεις, η εποχή αυτή, του λεγόμενου «αγγλικού δρόμου για το σοσιαλισμό», δεν παύει να αποτελεί μια χρυσή περίοδο για την βρετανική εργατική τάξη, μια περίοδος απασχόλησης και αύξησης (κατά του μέτρου του δυνατού) της κατανάλωσης, μια περίοδος, που θεμελιώθηκαν βασικά εργασιακά δικαιώματα και προ παντός οικοδομήθηκε ένα ισχυρό και άκρως αποτελεσματικό «Εθνικό Σύστημα Υγείας», που αποτέλεσε πρότυπο για όλες τα ανάλογα εγχειρήματα που έγιναν στην ευρωπαϊκή ήπειρο τις επόμενες δεκαετίες.
Ο σπουδαίος Βρετανός σκηνοθέτης Ken Loach με τη νέα του ταινία – ντοκιμαντέρ “The Spirit of ‘45”, επανεξετάζει την περίοδο που ακολούθησε την ιστορική νίκη του Εργατικού Κόμματος στην Μ. Βρετανία τον Ιούνιο του 1945.
Κάποιοι από τους ανώνυμους και αφανείς ήρωες που εμπνεύστηκαν από αυτά τα ιδανικά, ενσαρκώνοντας το πνεύμα του 1945 στην Αγγλία και ζουν ακόμα, μιλούν για την εποχή εκείνη, στην ταινία του Λόουτς.
Ανάμεσά τους ο Ray Davies, ένας εύρωστος, ευπαρουσίαστος και αξιοπρεπής, ηλικιωμένος άντρας 83 ετών. Βετεράνος συνδικαλιστής του Εργατικού Κόμματος, συνδικαλιστής πάνω από πενήντα χρόνια, μας θυμίζει ότι το 1945 σε ηλικία μόλις 15 ετών, είχε κλείσει πάνω από δύο χρόνια δουλειάς στις στοές των ορυχείων της Ουαλίας.
«Εκείνη την εποχή, η ασφάλεια των εργατών δεν έπαιζε καμιά σημασία. Αυτό που είχε σημασία, ήταν η παραγωγή του άνθρακα».
Συνεχίζει:
«Ήμασταν στην υπόγεια στοά, όταν ήρθε το μήνυμα. Οι Εργατικοί κέρδισαν με συντριπτική διαφορά. Οι εργάτες ξέσπασαν σε πανηγύρι. Το προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματος, ήταν ότι ακριβώς είχαμε ονειρευτεί μια ολόκληρη ζωή. Δημόσιος έλεγχος των σιδηροδρόμων, των ορυχείων, της Εθνικής Τράπεζας, προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας. Εθνικό Σύστημα Υγείας. Δουλειά και στέγη για όλους».
Η φωνή του Ray, πάλλεται από συγκίνηση.
«Χρωστούσαμε δις στους Αμερικανούς. Δεν είχαμε σχεδόν τίποτα στην κατοχή μας. Αλλά, είπαμε: Στα … μας το χρέος. Αυτό που έχει σημασία, είναι να στήσουμε τη χώρα πάλι στα πόδια της. Και το κάναμε. Προπολεμικά, το προσδόκιμο ζωής ενός ανθρακωρύχου ήταν τα 42 έτη και στη συνέχεια σχεδόν διπλασιάστηκε. Είδαμε με τα μάτια μας, με ποιο υπέροχο τρόπο βελτιώθηκε η ζωή των απλών ανθρώπων μέσα σε λίγα χρόνια».
H June Hautot, 76 ετών σήμερα, είναι ένα άλλο από τα αστέρια της ταινίας. Εξακολουθεί να ζει στο σπίτι της στο νότιο Λονδίνο όπου η μητέρα της πέθανε όταν αυτή ήταν 11 ετών. Ο πατέρας της, ένας εργαζόμενος των σιδηροδρόμων, είχε τραυματιστεί στον πόλεμο, αλλά πριν από την ίδρυση του ΕΣΥ, η οικογένεια δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά την απαραίτητη θεραπεία για την ανάρρωσή του. Έπρεπε να δουλεύει για να ζήσει η οικογένεια. Η μητέρα της June, στα 40 της, προσβλήθηκε από καρκίνο του μαστού που εξαπλώθηκε στη σπονδυλική της στήλη. Η οικογένεια είχε ιδιωτική ασφάλεια υγείας, η οποία μπορούσε να ικανοποιήσει μόνο σε ένα μικρό μέρος, το βαρύ κόστος της ασθένειας.
«Θα έπρεπε να καταβάλει στον γιατρό πέντε σελίνια με το καλημέρα», λέει η June. «Η αδερφή μου και εγώ, φροντίζαμε μέρα νύχτα τη μαμά, αλλά με την δημιουργία του ΕΣΥ, μας δόθηκε νοσηλεύτρια και δεν χρειάστηκε να παραμένουμε στο σπίτι μόνιμα. Μπορούσαμε να δουλέψουμε».
Το 2012, η Hautot βρέθηκε αντιμέτωπη με τον υπουργό Υγείας Andrew Lansley στην Downing Street και φωνάζοντας «ντροπή», τον κατηγόρησε για προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του ΕΣΥ.
«Κανείς δεν θα μας πάρει το ΕΣΥ. Κανείς».
Ο σκηνοθέτης, μέσα από πολλές ανάλογες τέτοιες μαρτυρίες γιορτάζει το 1945, το έτος ορόσημο για τη Βρετανία, όταν ο ηγέτης των Εργατικών, ο Clement Attlee κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές, κόντρα στην κινδυνολογία των συντηρητικών και του Winston Churchill που προσπάθησαν να συνδέσουν προεκλογικά τον σοσιαλισμό με τη «Γκεστάπο».
Το Εργατικό Κόμμα με το προεκλογικό μανιφέστο του 1945, υποσχέθηκε να εξασφαλίσει στους χειρωνακτικά και πνευματικά εργαζόμενους, τους καρπούς της εργασίας τους, πάνω στη βάση της κοινής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, στον έλεγχο της παραγωγής και της διανομής των προϊόντων. Το μανιφέστο υποσχέθηκε επίσης ένα ταχύρυθμο και εντατικό στεγαστικό πρόγραμμα, έτσι ώστε «κάθε οικογένεια έχει ένα καλό επίπεδο στέγασης».
Ο Λόουτς δεν είναι – όπως είναι γνωστό σε όσους έχουν παρακολουθήσει την σκηνοθετική του πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι σήμερα και τους αγώνες του ενάντια στον θατσερισμό – αυτό που λέμε «απολιτίκ και αμερόληπτος» σκηνοθέτης. Το «Πνεύμα του 1945», δεν κρύβει την πολιτική του στάση, στάση ανέκαθεν κοντά στους αγώνες και τα δεινά της εργατικής τάξης. Παρουσιάζει, έστω εξιδανικευμένα, αλλά τίμια και ειλικρινά, την προσπάθεια των απλών ανθρώπων, να δημιουργήσουν πάνω στα ερείπια του πολέμου μια νέα, διαφορετική κοινότητα, έναν νέο δικαιότερο και δυνατότερο κοινωνικό ιστό. Ο Λόουτς δεν διστάζει να πει:
Το «Πνεύμα του 1945», περιλαμβάνει
πληθώρα σπάνιων ηχογραφήσεων και κινηματογραφικών γυρισμάτων, που ο
Λόουτς βρήκε μετά από εντατικές ανασκαφές στα τοπικά και περιφερικά
αρχεία.
Θα παρακολουθήσουμε όμως και συγκινητικές μαρτυρίες, απλών και καθημερινών ανθρώπων για την εποχή και την επίδραση που είχαν οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στην καθημερινή τους ζωή.
Εννοείται, ότι ο σκηνοθέτης δεν θα άφηνε ασχολίαστη και την πολιτική κληρονομιά του θατσερισμού και τη σύγκρισή της με το "Πνεύμα του "45"".
«Ο κόσμος μιλάει για τον θατσερισμό συνεχώς», λέει ο Loach. «Αισθάνθηκα πως ήταν σημαντικό να καταγράψω τις μνήμες αυτών που έχουν σχεδόν ξεγραφτεί από την ιστορία και που κράτησαν το πνεύμα του 1945. Σήμερα η αγορά διεισδύει παντού. Έφτασε η ώρα να ξαναβάλουμε στην ατζέντα τη σημασία της δημόσιας ιδιοκτησίας και του δημόσιου καλού, την αξία της συλλογικής και συνεργατικής δουλειάς και όχι του ανταγωνισμού».
Ανεξάρτητα από τις αδυναμίες και τις ατέλειες – ειδικά στην απουσία ουσιαστικής κριτικής στους Εργατικούς και στις παλινδρομήσεις της πολιτικής τους – παρά την όποια εξιδανίκευση ανθρώπων και καταστάσεων (ή γιατί όχι και μιας ολόκληρης εποχής), είναι νομίζω μια ταινία που αξίζει να δει κάθε εργαζόμενος, που ονειρεύεται και αυτός, ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο και τα παιδιά του.
Διαβάστε:
- The Spirit of '45. theguardian.
- Συνοπτική Ιστορία της Βρετανίας 1707-1970 του W.A. Speck. Εκδόσεις Ιστορητής, Αθήνα 1995.
- Σφυρηλατώντας τη δηµοκρατία: Ιστορία της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, του Eley Geoff, εκδόσεις Σαβάλλα, τόμος Β', (1923-2000).
- Κοινωνική ιστορία του ευρωπαικού εργατικού κινήματος, του Wolfgang Abendroth,
εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1976.
- Η πάλη των τάξεων στην Αγγλία. Άρθρο του Α. Γρηγορογιάννη, στην Σοσιαλιστική Επιθεώρηση, φύλλο 12, Ιούνιος 1946 (αποτίμηση και κριτική του πρώτου έτους της εργατικής διακυβέρνησης στην Αγγλία, από τον παλαίμαχο Έλληνα σοσιαλδημοκράτη).
- Μια ωραία παρουσίαση, στο blog, endea neos: «The Spirit of '45-Το Πνεύμα του ‘45». Όταν ο Ken Loach υπενθυμίζει την ιστορία και τα επιτεύγματα της βρετανικής Αριστεράς.
Μετά τη συντριπτική ήττα του φασισμού και του ναζισμού, οι Ευρωπαίοι, οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι που επέζησαν από τη λαίλαπα του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου, προσπάθησαν να οικοδομήσουν έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο, με την άρση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων του παρελθόντος. Απέναντι στο δίλημμα «επανάσταση» ή «μεταρρύθμιση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος», η δυτικοευρωπαϊκή αριστερά, συμπεριλαμβανομένης και της κομμουνιστικής, διάλεξε τη μεταρρύθμιση. Μια επιλογή που συζητιέται ακόμα και σήμερα, ειδικά στην Ιταλία, όταν το ένοπλο κομμουνιστικό παρτιζάνικο κίνημα, παρέδωσε ομαλά τα όπλα (χαμένη επαναστατική ευκαιρία ή ρεαλισμός; ).
Τον Ιούλιο του 1945, στην Αγγλία, τις εκλογές κερδίζει πανηγυρικά το Εργατικό Κόμμα. Το Εργατικό Κόμμα, καταλαμβάνει 393 έδρες (σχεδόν το 50% των ψήφων), έναντι 213 των Τόρηδων και 12 των Φιλελέυθερων. Υπήρξε μια μαζική μετακίνηση ψήφων προς τα αριστερά, γεγονός που αντανακλούσε τις προσδοκίες των απλών ανθρώπων για ένα καλύτερο μεταπολεμικό κόσμο.
Αμέσως μετά την νίκη, το Κόμμα, προωθεί το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα:
Αποστράτευση των χιλιάδων εφέδρων και περίθαλψη – αποκατάσταση των τραυματιών και ορφανών του πολέμου. Κρατικοποιήσεις βασικών βιομηχανιών (άνθρακας, χάλυβας), της Εθνικής Τράπεζας και των Σιδηροδρόμων. Σχεδόν το 1/5 της βρετανικής οικονομίας κρατικοποιήθηκε. Με την πίεση των κομμουνιστών, λίγους μήνες μετά, ξεκινάει το πολυπόθητο πρόγραμμα στέγασης του πληθυσμού, με αποτέλεσμα, χιλιάδες άνθρωποι να βρουν μια καλή και ποιοτική κατοικία. Ιδρύεται Εθνικό Σύστημα Υγείας, με περίθαλψη για όλους τους πολίτες ανεξάρτητα της οικονομικής τους κατάστασης. Στήριξη των συνδικάτων, πολιτική για πλήρη και καλά αμειβομένη απασχόληση για όλους τους εργαζόμενους. Η ολοκλήρωση της προοδευτικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που είχε ξεκινήσει το 1944 με τον νόμο που προέβλεπε την υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση μέχρι την ηλικία των 15, είχε σαν αποτέλεσμα, τα προικισμένα στα γράμματα παιδιά της εργατικής τάξης, να μπουν για πρώτη φορά στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Ο Attlee Clement μιλάει για τους ψηφοφόρους του στο Limehouse (Λονδίνο), τον Ιούλιο του 1945, πριν από την συντριπτική νίκη των Εργατικών. Φωτογραφία: Popperfoto / Getty Images
Στα αρνητικά της διακυβέρνησης της χώρας από τους Εργατικούς:
Καμία σκέψη ή προσπάθεια για αυτοδιαχείριση ή εργατικό έλεγχο των βιομηχανιών. Μεγάλες αποζημιώσεις στους επιχειρηματίες που έχασαν τις επιχειρήσεις τους. Σκληρή αντικομουνιστική και αντισοβιετική εξωτερική πολιτική (η ελληνική αριστερά, έχει βιώσει καλά το ρόλο του βρετανικού παράγοντα την περίοδο 1945-1947 και τις ευθύνες του για την εμφύλια σύρραξη που μάτωσε τον τόπο μας). Αν και η Αγγλία ήταν το μόνο από τα αποικιοκρατικά κράτη που έλυσε το πρόβλημα της αυτοδιάθεσης των μεγάλων αποικιών (Ινδία, Πακιστάν, Κεϋλάνη, το 1947), κατά βάση, συνεχίστηκε η ιμπεριαλιστική (και εχθρική προς τις ασιατικές επαναστάσεις) προπολεμική πολιτική.
Παρά τις παλινωδίες και τις αντιφάσεις, η εποχή αυτή, του λεγόμενου «αγγλικού δρόμου για το σοσιαλισμό», δεν παύει να αποτελεί μια χρυσή περίοδο για την βρετανική εργατική τάξη, μια περίοδος απασχόλησης και αύξησης (κατά του μέτρου του δυνατού) της κατανάλωσης, μια περίοδος, που θεμελιώθηκαν βασικά εργασιακά δικαιώματα και προ παντός οικοδομήθηκε ένα ισχυρό και άκρως αποτελεσματικό «Εθνικό Σύστημα Υγείας», που αποτέλεσε πρότυπο για όλες τα ανάλογα εγχειρήματα που έγιναν στην ευρωπαϊκή ήπειρο τις επόμενες δεκαετίες.
Ο σπουδαίος Βρετανός σκηνοθέτης Ken Loach με τη νέα του ταινία – ντοκιμαντέρ “The Spirit of ‘45”, επανεξετάζει την περίοδο που ακολούθησε την ιστορική νίκη του Εργατικού Κόμματος στην Μ. Βρετανία τον Ιούνιο του 1945.
Κάποιοι από τους ανώνυμους και αφανείς ήρωες που εμπνεύστηκαν από αυτά τα ιδανικά, ενσαρκώνοντας το πνεύμα του 1945 στην Αγγλία και ζουν ακόμα, μιλούν για την εποχή εκείνη, στην ταινία του Λόουτς.
Ανάμεσά τους ο Ray Davies, ένας εύρωστος, ευπαρουσίαστος και αξιοπρεπής, ηλικιωμένος άντρας 83 ετών. Βετεράνος συνδικαλιστής του Εργατικού Κόμματος, συνδικαλιστής πάνω από πενήντα χρόνια, μας θυμίζει ότι το 1945 σε ηλικία μόλις 15 ετών, είχε κλείσει πάνω από δύο χρόνια δουλειάς στις στοές των ορυχείων της Ουαλίας.
«Εκείνη την εποχή, η ασφάλεια των εργατών δεν έπαιζε καμιά σημασία. Αυτό που είχε σημασία, ήταν η παραγωγή του άνθρακα».
Συνεχίζει:
«Ήμασταν στην υπόγεια στοά, όταν ήρθε το μήνυμα. Οι Εργατικοί κέρδισαν με συντριπτική διαφορά. Οι εργάτες ξέσπασαν σε πανηγύρι. Το προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματος, ήταν ότι ακριβώς είχαμε ονειρευτεί μια ολόκληρη ζωή. Δημόσιος έλεγχος των σιδηροδρόμων, των ορυχείων, της Εθνικής Τράπεζας, προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας. Εθνικό Σύστημα Υγείας. Δουλειά και στέγη για όλους».
Η φωνή του Ray, πάλλεται από συγκίνηση.
«Χρωστούσαμε δις στους Αμερικανούς. Δεν είχαμε σχεδόν τίποτα στην κατοχή μας. Αλλά, είπαμε: Στα … μας το χρέος. Αυτό που έχει σημασία, είναι να στήσουμε τη χώρα πάλι στα πόδια της. Και το κάναμε. Προπολεμικά, το προσδόκιμο ζωής ενός ανθρακωρύχου ήταν τα 42 έτη και στη συνέχεια σχεδόν διπλασιάστηκε. Είδαμε με τα μάτια μας, με ποιο υπέροχο τρόπο βελτιώθηκε η ζωή των απλών ανθρώπων μέσα σε λίγα χρόνια».
H June Hautot, 76 ετών σήμερα, είναι ένα άλλο από τα αστέρια της ταινίας. Εξακολουθεί να ζει στο σπίτι της στο νότιο Λονδίνο όπου η μητέρα της πέθανε όταν αυτή ήταν 11 ετών. Ο πατέρας της, ένας εργαζόμενος των σιδηροδρόμων, είχε τραυματιστεί στον πόλεμο, αλλά πριν από την ίδρυση του ΕΣΥ, η οικογένεια δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά την απαραίτητη θεραπεία για την ανάρρωσή του. Έπρεπε να δουλεύει για να ζήσει η οικογένεια. Η μητέρα της June, στα 40 της, προσβλήθηκε από καρκίνο του μαστού που εξαπλώθηκε στη σπονδυλική της στήλη. Η οικογένεια είχε ιδιωτική ασφάλεια υγείας, η οποία μπορούσε να ικανοποιήσει μόνο σε ένα μικρό μέρος, το βαρύ κόστος της ασθένειας.
«Θα έπρεπε να καταβάλει στον γιατρό πέντε σελίνια με το καλημέρα», λέει η June. «Η αδερφή μου και εγώ, φροντίζαμε μέρα νύχτα τη μαμά, αλλά με την δημιουργία του ΕΣΥ, μας δόθηκε νοσηλεύτρια και δεν χρειάστηκε να παραμένουμε στο σπίτι μόνιμα. Μπορούσαμε να δουλέψουμε».
Το 2012, η Hautot βρέθηκε αντιμέτωπη με τον υπουργό Υγείας Andrew Lansley στην Downing Street και φωνάζοντας «ντροπή», τον κατηγόρησε για προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του ΕΣΥ.
«Κανείς δεν θα μας πάρει το ΕΣΥ. Κανείς».
Ο σκηνοθέτης, μέσα από πολλές ανάλογες τέτοιες μαρτυρίες γιορτάζει το 1945, το έτος ορόσημο για τη Βρετανία, όταν ο ηγέτης των Εργατικών, ο Clement Attlee κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές, κόντρα στην κινδυνολογία των συντηρητικών και του Winston Churchill που προσπάθησαν να συνδέσουν προεκλογικά τον σοσιαλισμό με τη «Γκεστάπο».
Το Εργατικό Κόμμα με το προεκλογικό μανιφέστο του 1945, υποσχέθηκε να εξασφαλίσει στους χειρωνακτικά και πνευματικά εργαζόμενους, τους καρπούς της εργασίας τους, πάνω στη βάση της κοινής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, στον έλεγχο της παραγωγής και της διανομής των προϊόντων. Το μανιφέστο υποσχέθηκε επίσης ένα ταχύρυθμο και εντατικό στεγαστικό πρόγραμμα, έτσι ώστε «κάθε οικογένεια έχει ένα καλό επίπεδο στέγασης».
Ο Λόουτς δεν είναι – όπως είναι γνωστό σε όσους έχουν παρακολουθήσει την σκηνοθετική του πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι σήμερα και τους αγώνες του ενάντια στον θατσερισμό – αυτό που λέμε «απολιτίκ και αμερόληπτος» σκηνοθέτης. Το «Πνεύμα του 1945», δεν κρύβει την πολιτική του στάση, στάση ανέκαθεν κοντά στους αγώνες και τα δεινά της εργατικής τάξης. Παρουσιάζει, έστω εξιδανικευμένα, αλλά τίμια και ειλικρινά, την προσπάθεια των απλών ανθρώπων, να δημιουργήσουν πάνω στα ερείπια του πολέμου μια νέα, διαφορετική κοινότητα, έναν νέο δικαιότερο και δυνατότερο κοινωνικό ιστό. Ο Λόουτς δεν διστάζει να πει:
«Είχαμε
κερδίσει τον πόλεμο όλοι μαζί. Όπως είχαμε κερδίσει τον πόλεμο, έτσι
έπρεπε να κερδίσουμε και την ειρήνη. Αφού μπορούσαμε συλλογικά να
σχεδιάζουμε και να διεξάγουμε στρατιωτικές εκστρατείες, δεν θα
μπορούσαμε να σχεδιάζουμε και να χτίσουμε σπίτια, να δημιουργήσουμε μια
υπηρεσία υγείας και να δημιουργήσουμε τα αγαθά που είναι απαραίτητα για
την ανοικοδόμηση; ».
Θα παρακολουθήσουμε όμως και συγκινητικές μαρτυρίες, απλών και καθημερινών ανθρώπων για την εποχή και την επίδραση που είχαν οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στην καθημερινή τους ζωή.
Εννοείται, ότι ο σκηνοθέτης δεν θα άφηνε ασχολίαστη και την πολιτική κληρονομιά του θατσερισμού και τη σύγκρισή της με το "Πνεύμα του "45"".
«Ο κόσμος μιλάει για τον θατσερισμό συνεχώς», λέει ο Loach. «Αισθάνθηκα πως ήταν σημαντικό να καταγράψω τις μνήμες αυτών που έχουν σχεδόν ξεγραφτεί από την ιστορία και που κράτησαν το πνεύμα του 1945. Σήμερα η αγορά διεισδύει παντού. Έφτασε η ώρα να ξαναβάλουμε στην ατζέντα τη σημασία της δημόσιας ιδιοκτησίας και του δημόσιου καλού, την αξία της συλλογικής και συνεργατικής δουλειάς και όχι του ανταγωνισμού».
Ανεξάρτητα από τις αδυναμίες και τις ατέλειες – ειδικά στην απουσία ουσιαστικής κριτικής στους Εργατικούς και στις παλινδρομήσεις της πολιτικής τους – παρά την όποια εξιδανίκευση ανθρώπων και καταστάσεων (ή γιατί όχι και μιας ολόκληρης εποχής), είναι νομίζω μια ταινία που αξίζει να δει κάθε εργαζόμενος, που ονειρεύεται και αυτός, ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο και τα παιδιά του.
Διαβάστε:
- The Spirit of '45. theguardian.
- Συνοπτική Ιστορία της Βρετανίας 1707-1970 του W.A. Speck. Εκδόσεις Ιστορητής, Αθήνα 1995.
- Σφυρηλατώντας τη δηµοκρατία: Ιστορία της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, του Eley Geoff, εκδόσεις Σαβάλλα, τόμος Β', (1923-2000).
- Κοινωνική ιστορία του ευρωπαικού εργατικού κινήματος, του Wolfgang Abendroth,
εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1976.
- Η πάλη των τάξεων στην Αγγλία. Άρθρο του Α. Γρηγορογιάννη, στην Σοσιαλιστική Επιθεώρηση, φύλλο 12, Ιούνιος 1946 (αποτίμηση και κριτική του πρώτου έτους της εργατικής διακυβέρνησης στην Αγγλία, από τον παλαίμαχο Έλληνα σοσιαλδημοκράτη).
- Μια ωραία παρουσίαση, στο blog, endea neos: «The Spirit of '45-Το Πνεύμα του ‘45». Όταν ο Ken Loach υπενθυμίζει την ιστορία και τα επιτεύγματα της βρετανικής Αριστεράς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου