Γιάτσεκ Κουρόν: I am sorry, i fucked it ....

«Η παρουσία μας είναι εγγύηση ότι τα όποια βάρη θα κατανεμηθούν με κοινωνική δικαιοσύνη»
Αλέξης Τσίπρας, 14 Ιουλίου 2015 αναφερόμενος στο νέο μνημόνιο. 

Πολωνία, 12 Σεπτεμβρίου 1989: Μέσα σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα, ορκίζεται η πρώτη μετακομμουνιστική κυβέρνηση της χώρας και η πρώτη, από τις χώρες που αποτελούσαν άλλοτε το "Σύμφωνο της Βαρσοβίας". Πρωθυπουργός, ο βετεράνος της "Αλληλεγγύης" Ταντέους Μαζοβιέτσκι, του οποίου η κυβέρνηση θα πάρει στο νέο πολωνικό κοινοβούλιο 402 ψήφους υπέρ, έναντι μόλις 13 αποχών. Πρόκειται για κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, αφού συμμετέχουν όλα σχεδόν τα πολωνικά κόμματα, μεταξύ αυτών και το - μεταλλαγμένο σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δυτικού τύπου - πρώην κυβερνών Πολωνικό Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα (ΠΕΕΚ), με τέσσερις υπουργούς.

Η καλύτερη περιγραφή για το συγκεκριμένο κυβερνητικό σχήμα, δεν είναι ο όρος "κυβέρνηση εθνικής ενότητας", αλλά κυβέρνηση "εθνικής λιτότητας", μια που ο στόχος της ήταν από την αρχή ξεκάθαρος: Ταχεία μετάβαση στην οικονομία της αγοράς, γρήγορη και χωρίς καμία περιττή καθυστέρηση δυτικοποίηση του οικονομικού συστήματος. Αυτό σήμαινε δρακόντια μέτρα λιτότητας, με πλήρη απελευθέρωση των τιμών, κατάργηση όλων των προνοιακών επιδομάτων και επιδοτήσεων, συρρίκνωση όλων των δημόσιων δαπανών και άμεσες διαδικασίες ιδιωτικοποιήσεων (βλ. ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας), με την ελπίδα προσέλκυσης ξένων επενδυτών.

Δεν θα μπορούσε κανένας ιστορικός να κατηγορήσει τον Μαζοβιέτσκι για έλλειψη ειλικρίνειας ή τιμιότητας όσο αφορά τις αρχικές προθέσεις του. "Δε σας υπόσχομαι μια εύκολη ζωή" είπε απευθυνόμενος στους συμπατριώτες του και αυτό ήταν η απόλυτη αλήθεια. Οι Πολωνοί εργάτες πάντως, ήσαν σχετικά ήρεμοι και ένιωσαν κάποια ανακούφιση και ελπίδα, όταν είδαν ότι υπουργός εργασίας και κοινωνικής πολιτικής στη νέα κυβέρνηση, ήταν ένας "δικός τους" άνθρωπος: ο εκπαιδευτικός και πολιτικός στοχαστής Γιάτσεκ Κουρόν, ο ήρωας των Πολωνών αντιφρονούντων κατά την διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου, ο θεωρητικός του κινήματος της Αλληλεγγύης. Οι εργάτες, ευελπιστούσαν ότι ο Κουρόν δεν θα άφηνε τους τεχνοκράτες να κάνουν ότι θέλουν και ότι με την δράση του, θα κρατούσε την απαραίτητη κοινωνική δικαιοσύνη σε ένα καλό επίπεδο κατά την μεταρρυθμιστική διαδικασία που θα ακολουθούσε.

Ο Κουρόν ξεκίνησε ως σταλινικός στην πολωνική κομμουνιστική νεολαία. Στη συνέχεια, δεχόμενος επιρροές από τον Τρότσκι, αλλά και από το γιουγκοσλαβικό μοντέλο της αυτοδιαχείρισης θα προβεί σε μία αυστηρή κριτική του πολωνικού σοσιαλιστικού συστήματος από τα αριστερά. Το 1965, μαζί με έναν άλλο αντιφρονούντα, τον Κάρολο Μοντζελέφσκι, δημοσίευσαν την περίφημη "Ανοικτή επιστολή - Πρόγραμμα της πολωνικής αντιπολίτευσης" προς το πολωνικό κυβερνών κόμμα, όπου έφταναν παράλληλα και ανεξάρτητα σε θέσεις πολύ κοντινές με άλλους δυτικούς στοχαστές, όσο αφορά την περιγραφή του "υπαρκτού" σοσιαλιστικού μοντέλου. Έννοιες όπως κεφαλαιοκρατική συσσώρευση στον κομμουνισμό, η γραφειοκρατία ως νέα εκμεταλλευτική τάξη, η συλλογική γραφειοκρατική ιδιοκτησία, η ταξική πάλη στον σοσιαλισμό, προσέγγιζαν κατά πολύ αντίστοιχες των Καστοριάδη, Λεφόρ, αλλά και Μπετελέμ και Τζίλας.

Ο Κουρόν θα οργανώσει ανεξάρτητες ομάδες "εργατικής άμυνας" και αλληλοβοήθειας στην δεκαετία του 1970. Θα διωχθεί και θα φυλακιστεί πολλές φορές, περνώντας αρκετά χρόνια πίσω από τα σίδερα του πολωνικού κράτους. Αναγνωρίζοντας την δυναμική της Αλληλεγγύης, θα γίνει μέλος της και βασικός οργανωτής των επικών απεργιών της δεκαετίας του 1980, που κλόνισαν το οικοδόμημα του "Συμφώνου της Βαρσοβίας". Ποτέ δεν παρέλειπε να τονίζει στους εργάτες, ότι πρέπει να προσέχουν, γιατί μπορεί - αν δείξουν εφησυχασμό - η δικτατορία των καπιταλιστικών μονοπωλίων να αντικαταστήσει την κομμουνιστική και αυτό, θα είναι κάτι πολύ χειρότερο.


Ο Κουρόν, την Πρωτομαγιά του 1989, μπροστά από το πανό της Αλληλεγγύης. 

Ο Κουρόν όμως, διέψευσε τις ελπίδες των εργατών. Όμηρος των νέων δυνάμεων, θα έρθει σε ρήξη με το Σωματείο που τον ανέδειξε. Από οργανωτής απεργιακών επιτροπών, ως υπουργός, θα αναδειχθεί σε ακραιφνή εχθρό κάθε απεργιακής κινητοποίησης. Είχε πλούσια πείρα στο εργατικό κίνημα, όπως και ο Βαλέσα. Θα χρησιμοποιήσει αυτήν ακριβώς την πείρα ενάντια στο ίδιο το κίνημα, με ζήλο, ιησουιτική φανατική προσήλωση και αδιαλλαξία, χαρακτηριστικά αδιανόητα για τους προγενέστερους κομμουνιστές ηγέτες: Η απάντηση του Κουρόν σε οποιαδήποτε απεργία, θα είναι άμεση και με συνοπτικές διαδικασίας απόλυση των "πρωταιτίων-υποκινητών" και εννοείται η πανηγυρική θεσμοθέτηση των λοκ άουτς και προστασία των εργοδοτών, σε κάθε δυνατό επίπεδο. Δεν συζητάμε για συλλογικές συμβάσεις, ασφάλειες, κλπ. Κάθε υπόλειμμα κοινωνικού κράτους, επί υπουργικής του θητείας, θα εξαφανιστεί. Το μόνο πια, για το οποίο θα μπορούσε να υπερηφανεύεται, είναι το αντιπολιτευτικό του παρελθόν

Η πολιτική πορεία του Κουρόν, αποτελεί απόδειξη για αυτό που ονομάζουμε γενικά "ήττα των αντιφρονούντων" μετά την κατάρρευση (ανατροπή, δεν έχει μεγάλη σημασία) του σοσιαλισμού. Ντούμπτσεκ, Κουρόν, Χάβελ, Βαλέσα και άλλοι πολλοί, άντεξαν σε ταλαιπωρίες, διωγμούς, ενίοτε και σε φυλακίσεις, αλλά δεν μπόρεσαν να αντέξουν στους πειρασμούς της εξουσίας.

Ο Κουρόν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, θα περάσει πια στο αντικαπιταλιστικό κίνημα. Θα χαιρετίσει όλες τις εργατικές και νεολαιίστικες διαδηλώσεις, θα αγκαλιάσει και θα προσεταιριστεί όλα τα νέα κινήματα, ειδικά το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Θα καλέσει το εργατικό κίνημα να αγωνιστεί ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, ενάντια στις οικονομικές και πολιτικές ελίτ, παλεύοντας για τα αιώνια ιδανικά της ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης και ελευθερίας. Αστειευόμενος θα δηλώσει ότι "διάβολε, από τότε που έπαψα να είμαι μαρξιστής, διαπιστώνω συνέχεια πόσο δίκιο είχε ο Μαρξ".

Το 2002 θα προσπαθήσει να ταξιδέψει στη Φλωρεντία για να μιλήσει στο Πρώτο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ. Ήταν πια πολύ άρρωστος και καταβεβλημένος και δεν τα κατάφερε. Το 2004, λίγο πριν πεθάνει, ρωτηθείς για την θητεία του στο υπουργείο Εργασίας, θα απαντήσει χαρακτηριστικά:

I am sorry, i fucked it ....