Υπόθεση Ευτυχίας Πρίντζου

Προς το τέλος του 1946, η παρακρατική τρομοκρατία και η δράση των ένοπλων συμμοριών της δεξιάς, άρχισε να κοπάζει στην Ήπειρο - είχε άλλωστε πετύχει τους στόχους της. Οι εφημερίδες της αριστεράς είχαν κλείσει, οι οργανώσεις της είχαν περάσει στην αδράνεια ή στην παρανομία και οι πρώτες ομάδες των «ένοπλων καταδιωκόμενων» είχαν εμφανιστεί στα βουνά.

Όμως, από το καλοκαίρι του 1946, η επίσημη κρατική τρομοκρατία, με τις μαζικές συλλήψεις, τις εκτοπίσεις και τα έκτακτα στρατοδικεία, σφραγίζει την πολιτική ζωή στα Γιάννινα. Στόχος αυτή τη φορά, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, η επαρχιακή Ελίτ, που είχε στηρίξει την εαμική αντίσταση στα χρόνια της Κατοχής

Το 1947, μάλιστα, το κλίμα της τρομοκρατίας συμπληρώθηκε με μια βάρβαρη και μακάβρια τελετουργία: μπροστά στη Διοίκηση της Χωροφυλακής - εκεί που βρίσκεται σήμερα το «Ντράγκστορ.» εκθέσανε κομμένα και ματωμένα τα κεφάλια πέντε ανταρτών. Μια τελετουργία, που ξένισε και σόκαρε στην κυριολεξία την γιαννιώτικη κοινωνία.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ των έκτακτων στρατοδικείων ήδη είχε οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα το καλοκαίρι του 1946 τρεις αγωνιστές της αριστεράς (τους Γ. Λώλα, Στ. Πανταζή και Λ. Ράφτη) συνεχίστηκε αμείωτη και το 1947. Μεταξύ αυτών που δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στα Γιάννινα αυτή τη χρονιά ήταν και ο Περικλής Καινούργιος από τα Λέλοβα (Θεσπρωτικό), γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Πρέβεζας του ΚΚΕ.

ΠΑΝΤΩΣ, σε γενικές γραμμές, το 1947 κύλησε χωρίς μεγάλες θεαματικές δίκες και χωρίς μαζικές εκτελέσεις η κρατική τρομοκρατία δεν είχε φτάσει ακόμα στην κορύφωσή της, όπου έμελλε να φτάσει το καλοκαίρι του 1948.

ΣΤΙΣ 15.6.48 άρχισε η δίκη της Σοφίας Φαρίδου, της Ευτυχίας Πρίντζου και 8 συγκατηγορουμένων τους για στρατολογία ανταρτών. Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την ενοχή τους. Ο Βασιλικός Επίτροπος στην αγόρευση του, ζήτησε το διαχωρισμό της δίκης της Πρίντζου, την καταδίκη τεσσάρων σε ισόβια και την απαλλαγή των υπόλοιπων. Το στρατοδικείο με την απόφασή του της 16.6.48 διαχώρισε τη δίκη της Πρίντζου και καταδίκασε τους τέσσερις σε θάνατο! Και στις 22.6.48 τα χαράματα στη θέση Μπιζάνι 4 νέοι άνθρωποι, η Σοφία Φαρίδου (μητέρα ανήλικου παιδιού) ο Τάσος Παπαχρηστίδης, ο Γιάννης Γάκης κι ο Αλέξανδρος Ντόλφης έπεσαν από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος.

 Η Σοφία Φαρίδου με το αγόρι της, λίγο πριν τη σύλληψή της και την καταδίκη της σε θάνατο (περιοδικό ΑΝΤΙ, τεύχος 183, 31.07.1983).

Ταυτόχρονα με τους παραπάνω καταδικάστηκαν σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο ο καθηγητής Λευτέρης Κολοβός, ο Ι. Μαχαίρας και Θ. Κάλτσας και σε ισόβια ο Αν. Ντάγιος, από τη Βουνοπλαγιά για παράνομη κατοχή όπλων.

ΛΙΓΟ αργότερα, στις 8.7.48, άρχισε στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που είχε επιταχθεί για το σκοπό αυτό, η μεγαλύτερη και δραματικότερη δίκη στην ιστορία των Ιωαννίνων, που έμεινε γνωστή σαν «υπόθεση Πρίντζου».115 πολίτες - στελέχη, μέλη και οπαδοί των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ Ιωαννίνων παραπέμφθηκαν για παράβαση του νόμου 509 και Γ/46 ψηφίσματος (Γ' Ψήφισμα απόφαση 253/1948). Τα στοιχεία που υπήρχαν σε βάρος τους ήταν ελάχιστα και ασήμαντα (διανομή προκηρύξεων και « παράνομος» έρανος) και προέρχονταν κυρίως από «ομολογίες» των ίδιων κατηγορουμένων. «Ομολογίες» που αποσπάστηκαν με φοβερά βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές του «Φιξ», όπου δύο από τους προφυλακισμένους κατηγορούμενους επιχείρησαν αυτοκτονήσουν κόβοντας τις φλέβες τους.

Πάσχα του 1948. Μελλοθάνατοι στο Φιξ.

Η ΔΙΚΗ κράτησε 15 μέρες. Στη διάρκειά της οι δεκάδες συνήγοροι των κατηγορουμένων έκαναν ότι μπορούσαν, μέσα στις δύσκολες συνθήκες φοβίας και τρόμου, που επικρατούσαν τότε, για να σώσουν τους πελάτες τους.

22 Δεκεμβρίου 1944. Ο ΕΛΑΣ, απελευθερώνει τα Ιωάννινα. Στην δίκη της Ευτυχίας Πρίντζου, ο συνήγορος της έκανε την παρακάτω έκκληση στην αγόρευσή του:
«Κύριοι στρατοδίκαι, μην ανοίγετε λογαριασμούς αίματος εις την πόλιν μας. Η παράταξις των κατηγορουμένων δεν έκαμε εκτελέσεις όταν κατέλαβε την εξουσίαν εις τα Ιωάννινα ...»


Ο συνήγορος κ. Β. Γιαννάκος, εκφράζοντας την κατάπληξη του για την υπερβολικά αυστηρή πρόταση του επιτρόπου για το νεαρό πελάτη του, έκανε την παρακάτω σύντομη και πρωτότυπη αλήθεια, αγόρευση:

«Αμ για το Δημήτριο Μαντά, αυτό το δεκαεπταετές παιδί με τα κοντά παντελόνια, ισόβια δεσμά, ωρέ βλοημένε Βασιλικέ, Επίτροπε; Τι να σ’ πω;! Άιντε, δεν λέω τίποτα ...»
Και το στρατοδικείο καταδίκασε το Μαντά σε θάνατο!!!

Και ο Γούλας Κωνσταντινίδης που υπεράσπισε 35 κατηγορούμενους έκλεισε την αγόρευσή του δακρύζοντας με την εξής δραματική αποστροφή:

«Δυστυχισμένοι κατηγορούμενοι, η υπεράσπισις σας εγκαταλείπει. Η σκιά τον θάνατον πλανάται εις την αίθουσαν ταύτην πάνω από τας κεφαλάς σας ...»

ΠΑΡΑ τις εκκλήσεις των συνηγόρων και παρά την πρόταση του Βασιλικού Επιτρόπου, το στρατοδικείο έβγαλε τα μεσάνυχτα της 23.7.48 την τερατώδη απόφασή του. Οι μισοί στο εκτελεστικό απόσπασμα κι οι άλλοι μισοί στα σπίτια τους - «λόγω βλακείας» Μόνον 11 καταδικάστηκαν σε ισόβια ή σε μικρότερες ποινές.

ΣΠΑΝΙΑ με τόσο ασήμαντες κατηγορίες καταδικάστηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε θάνατο και χύθηκε - για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας - τόσο αθώο αίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο Βασιλικός Επίτροπος ζήτησε 18 θανατικές καταδίκες, το στρατοδικείο επέβαλε 48 - κι ανάμεσά τους σε 6 ανήλικους μαθητές Γυμνασίου! Και τουφεκίστηκαν τελικά 16, αυτοί που τα ονόματά τους είχαν μια ευρύτερη απήχηση στη γιαννιώτικη κοινωνία - ανεξάρτητα από το βάρος της κατηγορίας.

Η ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου και η παρέμβαση του Μητροπολίτη Σπυρίδωνα υπέρ των καταδικασθέντων δεν είχαν αποτέλεσμα. Ο στρατηγός Τσακαλώτος έριξε το βάρος του υπέρ των εκτελέσεων.

ΣΥΝΟΛΙΚΑ, μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, το καλοκαίρι του 1948, εξήντα περίπου Γιαννιώτες καταδικάστηκαν σε θάνατο κι από αυτούς οι 16 εκτελέστηκαν.

ΤΡΕΙΣ μέρες μετά την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης - στις 27.7.48 - τουφεκίστηκαν στο Σταυράκι Ιωαννίνων, η Ευτυχία Πρίντζου, η Ελπινίκη Μπίτη, ο Κώστας Ράπτης, ο Άγγελος Χατζής (στέλεχος του ΚΚΕ και συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ στα Γιάννενα) και ο Χρήστος Πρέντζας. Μεσολάβησαν δύο βδομάδες δραματικές από το γεγονός ότι ο στρατιωτικός διοικητής είχε δικαίωμα ν’ αφήνει ελεύθερους ακόμα και καταδικασμένους τετράκις παμψηφεί σε θάνατο - πράγμα που έκανε και για δυο θανατοποινίτες της υπόθεσης Πρίντζου, «λόγω αυθορμήτου και καταφανούς εκδηλώσεως μεταμέλειας» και για να «διάθεση τούτους προς ενεργόν εξυπηρέτησιν του αγώνος κατά των συμμοριτών». (καλό είναι να αποφύγουμε να αναφέρουμε ονόματα).

Τις υπόλοιπες δύο ομάδες των εκτελεσμένων αποτέλεσαν οι:

Μπίτης Απόστολος, Ράπτης Κωνσταντίνος, Χαρίτων Ευάγγελος, Ζουρνάς Τιμολέων, Χόρδος Απόστολος, Ευαγγελίδης Ευάγγελος, Ασπρίδης Ιωάννης , Χρόνης Κωνσταντίνος , Χολέβας Κωνσταντίνος, Στεργίου Γιώργος, Μαρνέλης Παναγιώτης και Καλαντζής Ιωάννης.

ΚΑΙ ΕΝΑΣ ακόμα Γιαννιώτης, ένα παλικάρι 27 χρονών, ο τσαγκάρης Βασίλης Ντέτσικας. που πιάστηκε μάλλον κατά λάθος (λόγω συνωνυμίας) στις 20.7.48, πέθανε δυο μέρες αργότερα από τα βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές «Φιξ», και τον έθαψαν κρυφά τη νύχτα στο νεκροταφείο του Αγ. Νικολάου, λέγοντας πως επιχείρησε τάχα να δραπετεύσει και σκοτώθηκε. Πρέπει να τονιστεί ότι, στη διάρκεια του εμφύλιου, οι φυλακές «Φιξ» αποτελούσαν πραγματικά ένα μικρό Μακρονήσι μέσα στο κέντρο των Ιωαννίνων (εκεί που βρίσκεται σήμερα το « Παλλάδιο») όπου γίνονταν κάθε είδους κτηνωδίες και βασανιστήρια κάτω από τις διαταγές, την επίβλεψη και την προσωπική συμμετοχή του λοχαγού Σπύρου Αραβανή.

Για την Ιστορία, το Στρατοδικείο αποτελούσαν οι:

Κουμπλής Ιωάννης, Ταγ/ρχης Πυρ/κού, Τσιμτσιλής Παναγιώτης Ταγ/ρχης ΣΕΜ, Ζώης Δημήτρης Ταγ/ρχης Διαδιβάσεων, Παττακός Στυλιανός Λοχαγός Μηχανοκινήτων, Μάνος Κων/νος Λοχαγός Πεζικού, ενώ Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Κοτταρίδης Ιωάννης Στρατ. Δικ. Συμβούλου Δ΄ Τάξης και γραμματέας ο Χριστιάς Ευάγγελος Ανθ/γός Στρατ/κής Δικαιοσύνης.

Ευτυχία Πρίντζου. Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1915. Πατέρας της ο αρχίατρος Γιάννης Πρίντζος. Απόφοιτη της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων και του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θεωρείται από τις οργανώτριες της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε στο πλευρό του πατέρα της ως εθελόντρια νοσοκόμα. 

(Αναμνηστική φωτογραφία, 25 Μαρτίου 1941. Στο κέντρο: ο Γιάννης Πρίντζος, δίπλα: η Λύκα, η Λέβυ, η Μαργαρίτα Μολυβάδα, η Αλεξ. Παπανικολάου-Παπαζήση, η Νίνα Παπλωματά, η Ευτυχία Πρίντζου, επαγγελματίες αδελφές, η Λάζαρη-Τρεμπέλη, η Αντιγόνη Μήτσιου, εθελόντριες άρωστοι-τραυματίες νοσοκόμοι. Από το βιβλίο του Σπύρου Εργολάβου, "Η Δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων, Αθήνα 2006).
Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ και στη συνέχεια στο ΚΚΕ. Διώχθηκε για την αντιστασιακή της δράση. Το 1948, παρά το γεγονός ότι κάποιοι θέλουν να το ξεχνούν (ειδικά το Δημοτικό Συμβούλιο των Ιωαννίνων με τις απολιτίκ, ουδέτερες τελετές που διοργανώνει κάθε χρόνο στη μνήμη των εκτελεσμένων στο Σταυράκι τον Ιούλιο του 1948), ήταν γραμματέας της ΝΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου.

Από την Άννα Μπουρατζή-Θώδα.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολιτιστική, τ. 24, σελ. 64.

Ευτυχία Πρίντζου

Τον Ιούλιο, ακούμπησαν σπονδές τα μαλλιά σου στο χώμα

και του μίσους το πρόσωπο κέρωσε.

Μια δέσμη ήλιου

Φλόγισε τα λουλούδια στο Σταυράκι

και μοιρολόγησαν σα μάνες

γοερά οι αχτίδες της.

Αυτές οι αχτίδες

ορμήνεψαν τη γη να βλαστήσει

και παπαρούνες χιλιάδες ξεπλήρωσαν το χρέος τους,

μέσα στις αρτηρίες του αιώνα

που κυλά αίμα ιερό

κι ακούν τα ελάφια της μνήμης τον αγέραστο άνεμο

π' όλο λικνίζει κι όλο ποτίζει τη συγκομιδή.

Εκεί άνθισαν κρίνα

που κράτησαν με πείσμα τον καρπό

και τα λιθάρια διάβασαν της λεβεντιάς τον όρκο

ανοίγοντας μια θύρα στον ορίζοντα.

Παρθένες ώρες,

σεργιάνι βγήκαν στον ουρανό με φλογέρες

κι έκλαψαν τα μάτια της Πίνδου

καθώς μια ομίχλη τα σκούπιζε

δορυφορούσα.

(στο πολύ καλό site του Ν. Σαραντάκου).

Αρετάκης Γιώργης (Καπετάν Σφακιανός)

Ο Σπηλιανός Αντάρτης πού άφησε ίχνη ανδρείας μεγαλύτερα από το μπόι του. Ένας αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης που έχασε την ζωή του από σφαίρες ταγματασφαλιτών. Ένας ικανότατος αξιωματικός με ιδιαίτερες διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες καθώς και άριστος γνώστης της πολεμικής τέχνης με πλούσια εμπειρία .

Ακολούθησε παράλληλη πορεία με τον Άρη Βελουχιώτη και είχε το ίδιο τέλος. Αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα μετά την συμφωνία της Βάρκιζας και ανέβηκε στο βουνό όπου σκοτώθηκε προδομένος σε μια σπηλιά στην Πελοπόννησο.

«Όσοι τον γνώρισαν να τον θυμηθούν όσοι δεν τον γνώρισαν να μάθουν ότι έσβησε στην πάλη των δυο κόσμων… Σ.Ι.Κ.»

Τα διακριτικά του αριστερού βραχίονα μαρτυρούν ότι μέχρι την λήψη της φωτογραφίας είχε υπηρετήσει δώδεκα εξάμηνα στην πρώτη γραμμή (Πηγή φώτο βιβλίο Δροσουλίτες)

Γεννήθηκε το 1900 στο Σπήλι Δήμου Λάμπης.

Ο Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο(φωτογραφίες)

Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στην επίσκεψη αλληλεγγύης στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας του μεγάλου γάλλου ποιητή και κομμουνιστή Πώλ Ελυάρ, το 1949, δημοσιεύουμε 2 φωτογραφίες του από το Γράμμο, καθώς και φωτογραφία από το κομματικό του βιβλιάριο.

Ο Πωλ Ελυάρ από την πρώτη γραμμή του μετώπου απευθύνει από το χωνί την περίφημη έκκληση του προς τους φαντάρους του μοναρχοφασιστικού στρατού.

Ο Πωλ Ελυάρ μαζί με μαχητές του ΔΣΕ.

Το κομματικό βιβλιάριο του Πωλ Ελυάρ.

Διαβάστε την προηγούμενη δημοσίευση για την επίσκεψη του Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο εδώ:

Έκκληση του Πωλ Ελυάρ στους στρατιώτες του μοναρχοφασιστικού στρατού στο μέτωπο του Γράμμου (Ιούνης 1949)

Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο: "Album Eluard", εκδόσεις "nrf"

Έκκληση του Πωλ Ελυάρ στους στρατιώτες του μοναρχοφασιστικού στρατού στο μέτωπο του Γράμμου (Ιούνης 1949)

Τον Ιούνη του 1949, ο Πωλ Ελυάρ επισκέφτηκε το Γράμμο, επί κεφαλής αντιπροσωπείας Γάλλων διανοουμένων και πολιτικών, με σκοπό τη συμπαράσταση-αλληλεγγύη στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Παρακάτω δημοσιεύουμε την έκκληση που απηύθυνε, από την πρώτη γραμμή του μετώπου του Γράμμου, ο Ελυάρ στους στρατιώτες του μοναρχοφασιστικού στρατού καλώντας τους, ανάμεσα στα άλλα, να αυτομολήσουν και να ενταχθούν στον Δημοκρατικό Στρατό.

Έκκληση του Πωλ Ελυάρ στους στρατιώτες του μοναρχοφασιστικού στρατού στο μέτωπο του Γράμμου (Ιούνης 1949)

Γιοι της Ελλάδας,

Απευθύνομαι σ' εσάς τους αγρότες, τους εργάτες, τους διανοούμενους που υπηρετείται αναγκαστικά στο στρατό μιας κυβέρνησης που δεν σας εκπροσωπεί. Και πρώτα απ' όλα θέλω να σας διαβεβαιώσω πως ήρθα για να διαπιστώσω με τα ίδια μου τα μάτια την εδώ κατάσταση και πως μοναδικός λόγος που με παρότρυνε σ' αυτό είναι το ζωηρό ενδιαφέρον μου για την αλήθεια αλλά και το πάθος μου για την ειρήνη. Ένας εμφύλιος πόλεμος όπως ο δικός σας είναι ο πιο φοβερός απ' τους πολέμους και οι μόνοι που ωφελούνται είναι εκείνοι που σας οδήγησαν σ' αυτόν.

Αυτό που είδα στην ελεύθερη Ελλάδα είναι ο ακατανίκητος Λαϊκός Στρατός του οποίου η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία ενώνει αδελφικά τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του. Κανένας ξένος δεν υπάρχει στις γραμμές τους, εφόσον το όραμά τους είναι η ανεξαρτησία και το μεγαλείο, σε ευτυχία και ειρήνη, της χώρας τους. Είδα την αθώα καρδιά τους, τα τίμια μάτια τους και κάτω απ' τον γαλάζιο ουρανό τους να χορεύουν και να τραγουδάνε σαν παιδιά. Είδα όμως και το μέτωπό τους να σκοτεινιάζει με τη σκέψη ότι έχουν απέναντί τους τους αντιπάλους στη μάχη τα αδέλφια, τους γονείς και τους πατεράδες τους. Όμως πολλές περιοχές πρέπει ακόμα να ελευθερωθούν, πολλά ερείπια να ανορθωθούν, πολλή χέρσα γη να καλλιεργηθεί και κυρίως να επιτευχθεί η απελευθέρωση απ' τα μαρτύρια.

Σας ικετεύω όλους εσάς που βρίσκεστε απ' τη μεριά των δεσμοφυλάκων και των δήμιων να αναλογιστείτε τους αθώους που κάθε μέρα πληρώνουν το δικό σας μέλλον με το αίμα τους. Σας ικετεύω να αναλογιστείτε τη φρίκη της Μακρονήσου και των φυλακών της χώρας σας, όπου χιλιάδες πατριώτες, βέβαιοι για τη νίκη τους, περιμένουν κάθε μέρα τα βασανιστήρια και το θάνατο.

Όπου κι' αν πήγα είδα παντού εδώ στο μέτωπο, στην πρώτη γραμμή ή στα μετόπισθεν, τους αιχμαλώτους συναδέλφους σας να απολαμβάνουν τον πιο μεγάλο σεβασμό και την ανθρωπιά και να διατρέφονται ακριβώς όπως και οι αντάρτες, είδα να περιποιούνται τους τραυματίες σας με την ίδια φροντίδα όπως και εκείνους του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτοί οι αιχμάλωτοι, που κάθε μέρα γίνονται περισσότεροι, είναι ελεύθεροι να επιστρέψουν στα σπίτια τους ή να ενταχθούν στο Δημοκρατικό Στρατό. Οι πιο πολλοί διαλέγουν τη δεύτερη λύση.

Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που ένα στρατός αισθάνεται τόσο δυνατός, τόσο βέβαιος για τη νίκη ώστε να είναι σε θέση να δείχνει τέτοια εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Είναι επίσης που ένας στρατός δείχνει τόσο πρόθυμος να προσφέρει την ειρήνη, όσο περισσότερο αυξάνουν οι δυνάμεις του. Η μόνη νίκη που εύχεται αυτός ο στρατός είναι η καθολική ενότητα του λαού και το τέλος των δεινών του πολέμου που έχουν επιβάλλει οι αγγλοσάξονες ιμπεριαλιστές.

Σ' ολόκληρο τον κόσμο οι απλοί άνθρωποι αγωνίζονται για την ειρήνη. Ο γενναίος ελληνικός λαός, γεμάτος δόξα βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτού του αγώνα.



Σύντομο βιογραφικό του Πωλ Ελυάρ

Ο Πωλ Ελυάρ (το πραγματικό του όνομα ήταν Eugène Émile Paul Grindel), ο μεγάλος γάλλος επαναστάτης κομμουνιστής ποιητής του 20ου αιώνα γεννήθηκε το 1895 (14 Δεκέμβρη) στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου πήρε ενεργό μέρος στην γαλλική Αντίσταση, ως μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.
Μετά την ήττα του ναζισμού δραστηριοποιήθηκε στο κίνημα ειρήνης.

Υπήρξε από εκείνους τους διανοούμενους που συμπαραστάθηκε δραστήρια και μαχητικά στους αγώνες του λαούς μας κατά των αγγλοαμερικάνων ιμπεριαλιστών και των ντόπιων μοναρχοφασιστών. Επισκέφτηκε πολλές φορές τη χώρα μας και τελευταία τον Ιούνη του 1949 στο Γράμμο για συμπαράσταση-αλληλεγγύη στον ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ.

Πέθανε στις 18 Νοεμβρίου του 1952 από καρδιακή προσβολή.



Ποίημα του Πωλ Ελυάρ εμπνευσμένο από τον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στους Άγγλους ιμπεριαλιστές και τους ντόπιους υποτακτικούς τους:

ΑΘΗΝΑ

Έλληνα λαέ βασιλιά απελπισμένεΝα χάσεις άλλο πια δεν έχεις πάρεξ τη λευτεριά Τον έρωτα σου για τη λευτεριά και για τη δικαιοσύνηΚαι τον άπειρο σεβασμό του ίδιου του εαυτού σου

Βασιλιά λαέ δε σ' απειλεί ο θάνατοςΣτον έρωτά σου είσ' όμοιος είσαι αγαθόςΚαι το κορμί σου κι η καρδιά πεινούν για αιωνιότηταΒασιλιά λαέ που πίστεψες πως σου χρωστούν το ψωμί

Και πως σου δίναν τίμια τ' άρματα να σηκώσειςΤίμια δικιά σου σώζοντας βάζοντας το δικό σου νόμοΛαέ απελπισμένε στα δικά σου μόνο τ' άρματα εμπιστέψουΕλεημοσύνη σαν τα δώσανε κάνε τα εσύ ελπίδα

Και τη ελπίδα τούτη όρθωσε στο μαύρο φως αντίκρυΣτον ανελέητο Χάροντα που δίπλα σου δεν βολεύετειαΛαέ απελπισμένε ήρωα λαέΛαέ πεινασμένων λαίμαργων της πατρίδας

Μικρέ και μεγάλε στα μέτρα του καιρού σουΈλληνα λαέ αφέντη παντοτινέ των πόθων σουΣυνταιριασμένα το ιδανικό της σάρκας κι η σάρκα η ίδιαΗ φυσική λαχτάρα το ψωμί κι η λευτεριά

Η λευτεριά όμοια με τη λιόλουστη θάλασσαΤο ψωμί όμοιο με τους θεούς το ψωμί που σμίγει τους ανθρώπουςΤο αληθινό ολόφωτο αγαθό πιο δυνατό απ' όλαΠιο δυνατό απ' τον πόνο και τους εχθρούς μας όλους

9 Δεκέμβρη 1944


***Θα ακολουθήσει δημοσίευση με φωτογραφίες του Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο, αδημοσίευτες μέχρι σήμερα στο διαδίκτυο καθώς και αναλυτικότερη δημοσίευση για την επίσκεψη της γαλλικής αντιπροσωπείας στο Γράμμο.

Το Κράτος του Βουνού στην Πελοπόννησο

ΚΡΑΤΟΣ ΒΟΥΝΟΥ

Πολιτοφυλακή — Λαϊκή Ακαδημία — Γυμνάσιο — Παιδικές Εξοχές

Στις ελεγχόμενες από το αντάρτικο περιοχές ανακύπτουν όμως και ανάγκες, που δε σχετίζονται άμεσα με τον πολεμικό αγώνα του ΔΣΕ. Ωστόσο όμως πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου η εξουσία του βουνού να λειτουργεί με θεσμούς, που θα εδραιώνουν και την ευταξία, που θα εμπιστεύονται και οι πολίτες. Η θετική εμπειρία της κατοχικής περιόδου με τους θεσμούς της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης έχει δημιουργήσει προηγούμενο, ώστε να λειτουργήσουν ξανά ανάλογοι θεσμοί με τη στήριξη πλέον του ΔΣΕ και σε συνδυασμό με την Πολιτοφυλακή να αποτελούν μηχανισμούς κάποιας συντεταγμένης διοίκησης.

Μέσα στα καθήκοντα της Πολιτοφυλακής είναι τα θέματα τάξης αλλά και η συγκέντρωση και διαβίβαση πληροφοριών καθώς και η έκδοση αδειών εισόδου στις πόλεις. Ο Θαν. Σβώλος, που αρχικά κατατάχτηκε στα κέντρα πληροφοριών του Μαινάλου και αρχές του Ιούνη (48) μετατέθηκε σαν πολιτοφύλακας στην περιοχή της Ανατολικής Φαλαισίας με επίκεντρο το χωριό Βουτσαρά, γράφει ότι στο χωριό Ανεμοδούρι είχαν αναπτυχθεί πολύ τα μίση, γιατί είχε πολλούς υποστηριχτές του ΔΣΕ αλλά και πολλούς χίτες και «ανταρτόπληκτους» στην Τρίπολη - Μεγαλόπολη. Για φαγητό οι μεμονωμένοι πολιτοφύλακες φιλοξενούνται στα χωριά «εκ περιτροπής» σε διαφορετικά σπίτια. Τη νύχτα κοιμούνται έξω στην ύπαιθρο, διπλωμένοι στις χλαίνες και με τα άρβυλα, πάνω σε σπάρτα, ασφάκες ή κοντοπούρναρα, σε διαφορετικές τοποθεσίες και πολλές φορές «απολαμβάνουν» τα φοβερά ουρλιαχτά των τσακαλιών στα δάση και τους κουμαρόλογγους των περιοχών Γραικού - Σκορτσινού. Εκεί στην περιοχή μάλιστα οι πολιτοφύλακες κάνανε προσπάθεια με επικεφαλής τον Παν. Παπαελευθερίου να κινητοποιήσουν τον κόσμο για την αποξήρανση της παπαρέικης λίμνης.417

Αφού από το ΔΣΕ καταργήθηκαν και τα διορισμένα τοπικά συμβούλια του κράτους της Αθήνας, οι πολίτες στα διάφορα χωριά κληθήκανε σε τοπικές συνελεύσεις, από τα πρώτα κιόλας στάδια του αντάρτικου, να εκλέξουν τα συμβούλια της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτά αντιμετωπίζουν τις τοπικές υποθέσεις, ενώ οι εκλεγμένοι λαϊκοί δικαστές, πρόσωπα με αυξημένο κύρος στις τοπικές κοινωνίες, καλούνται να λύσουν ζητήματα, όπως μικροπαραβάσεις, αγροζημίες ή άλλες διαφορές μεταξύ των κατοίκων με το πλεονέκτημα της άμεσης γνώσης των πραγματικών καταστάσεων και των συνθηκών και χωρίς έξοδα για τους εμπλεκόμενους. Οι κατηγορούμενοι για σοβαρές αξιόποινες πράξεις αντιμετωπίζουν τη στρατιωτική αντάρτικη δικαιοσύ­νη. Παράλληλα η «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» στήνοντας έναν υποτυπώδη κρατικό μηχανισμό διόρισε και αντιπροσώπους της δικιάς της εξουσίας στις διάφορες περιοχές. Στην Πελοπόννησο διόρισε τον αγωνιστή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Κώστα Μουλόπουλο από το χω­ριό Μπόσουνα (Πέλαγος) της Τρίπολης και στη συνέχεια διόρισε σε κάθε περιοχή και Νομάρχες.

Οξύτατο όμως πρόβλημα προέκυψε από την έλλειψη δασκάλων και καθηγητών, αφού αρκετοί, προφανώς εχθρικοί στο ΔΣΕ ή για κάποιον άλλο λόγο, που δεν αισθάνονταν άνετα κάτω από την αντάρτικη εξουσία, εγκατέλειψαν τα σχολεία τους και κατέφυγαν στις πόλεις. Έτσι, προκειμένου να λειτουργήσουν τα σχολεία, άρχισε να οργανώνεται κι αυτός ο τομέας, ενώ αντιπρόσωπος της Π.Δ.Κ. σε θέματα Παιδείας ορίστηκε ο Πάνος Γεωργόπουλος, καθηγητής γυ­μναστικής και νομικός από την Κερπινή Γορτυνίας. Με έδρα την Κοντοβάζαινα της Γορτυνίας οργανώνεται κι ένα είδος ταχύρυθμης Παιδαγωγικής Ακαδημίας, το «Λαϊκό Διδασκαλείο», στο οποίο επελέγησαν να φοιτήσουν πολλοί απόφοιτοι (8ταξίου τότε) Γυμνασίου, ανάπηροι αντάρτες και μερικοί σαραντάρηδες και πάνω, ικανοί να διδάξουν. Καθηγητές γίνονται ο ίδιος ο Π. Γεωργόπουλος που είναι και διευθυντής, ο δάσκαλος Γιώργης Κολίντζας από τη Βλαχέρνα Αρκαδίας, η δασκάλα Γωγώ Μαντά-Παπαϊωάννου από την Τρίπολη, ο φιλόλογος Ανδρέας Μερεκούλιας από το Καστόρι (Καστανιά) Λακωνίας, ο γυμναστής - αντικαταστάτης του Γεωργόπουλου στη δεύτερη σειρά - Λυκούργος Δημόπουλος από την Κερπινή Γορτυνίας και σαν έκτακτος ο Αντώνης Δημόπουλος από την Καλαμάτα, υπεύθυνος διαφώτισης Πελοποννήσου κι εκδότης της εφημερίδας των ανταρτών Πελοποννήσου «Μωρηάς». Επιχειρείται σε δυο σειρές, από 35-40 σπουδαστές η κάθε μία, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο (μέχρι 21 Δεκεμβρίου 48) να βγουν εκπαιδευτικά στελέχη, για να μην παραμένουν κλειστά τα σχολεία.

Το «Λαϊκό Διδασκαλείο» μετακινιέται, όταν απειλείται από τις εχθρικές δυνάμεις, ενώ οι σπουδαστές, που είναι χωρισμένοι σε ένοπλες διμοιρίες, κάνουν μαθήματα σε σχολικά κτίρια στα χωριά Μοναστηράκι, Παραλογγοί, Σπάθαρη, Βάχλια, Δόξα, Δίβρη, Δάφνη και κυρίως στο Γυμνάσιο των Τροπαίων. Με αυτή τη «Λαϊκιά Ακαδημία», όπως με ειρωνεία την αποκαλεί η αντίπαλη πλευρά, η αντάρτικη εξουσία θα μπορέσει να επαναλειτουργήσει αρκετά σχολεία στη Γορτυνία και στην υπόλοιπη ορεινή Πελοπόννησο. Σε κάποιες περιπτώσεις χρέη δασκάλων θα ανατεθούν και σε παπάδες, όπως στη Χόβολη Καλαβρύτων ή στα Μελίσσια Αιγιαλείας με τον παπα-Ζαχαρία.

Από το Σεπτέμβρη του 48 μπαίνει σε λειτουργία και το «Λαϊκό Γυμνάσιο» Τροπαίων όπου, εκτός από ντόπια παιδιά, φοιτούν και καμιά 30ριά παιδιά ή αδέρφια ανταρτών. Εκεί, εκτός τον Α. Μερεκούλια και το Λ. Δημόπουλο, που είναι καθηγητές, παράλληλα στο «Λαϊκό Διδασκαλείο», διδάσκουν ο έφορος βιβλιοθήκης της Ανδρί­τσαινας, Αγησίλαος Τσέλαλης, οι τελειόφοιτοι της Φιλοσοφικής Σχολής της Αθήνας, Αντώνης Παναγόπουλος από τη Βρύνα Ολυμπίας, και Μιχ. Αλεξόπουλος από τη Βάχλια, ο φυσικομαθηματικός Κων. Νέζης και ο ιδιώτης Σπήλιος Σπηλιόπουλος από τα Τρόπαια, που διδάσκει Γαλλικά (κι ο γυμναστής ο Μεγακλής Κανελλόπουλος κατά την «Αλήθεια»).

Ταυτόχρονα μέσα στο καλοκαίρι οργανώνεται στη Γορτυνία κι ένα πρόγραμμα παιδικών εξοχών με υπεύθυνη τη δασκάλα Κούλα Κιντή από τα Τρόπαια, όπου κάμποσα ταλαιπωρημένα παιδιά μαζί με την υπαίθρια ψυχαγωγία και ξενοιασιά βρίσκουν καταφύγιο στα συσσίτια, που οργανώνει το αντάρτικο. Τις μετακινήσεις δεν τις αποφεύγουν όμως ούτε το «Λαϊκό Γυμνάσιο» ούτε οι «Παιδικές εξοχές». Κάποτε μάλιστα πολυβολείται από τα αεροπλάνα και το σχολείο της Κοντοβάζαινας αλλά στο μεταξύ οι μικροί κατασκηνωτές με τα ταγάρια στους ώμους και με τα κυπελάκια τους στο χέρι προλα­βαίνουν κι απομακρύνονται.418

Αλλά και οι «Παιδικές Εξοχές» που από την Άνοιξη «το λησταρχείον της Πελοποννήσου διέταξεν να γίνουν» μπήκαν αμέσως στο στόχαστρο της αντίπαλης προπαγάνδας: «Κατ' εντολήν των Σλαύων - παιδομάζωμα εις Γορτυνίαν ή ζωντανόν προπέτασμα (...)Ούτω οι αιμοσταγείς παιδοκτόνοι στραγγαλισταί μετέβησαν εις τα χωρία της Γορτυνίας (Δόξα, Καλιάνι, Ράχες, κτλ.) και εζήτησαν από τους έρη­μους γονείς να τους εμπιστευτούν τα παιδιά των διότι τα καϋμένα «έχουν αβιταμίνωσιν» και ανάγκην προστασίας. Ποίος Νερώνειος και Ηρώδειος σκοπός κρύπτεται υπό την «προστασίαν» ταύτην αντε­λήφθησαν οι δύστυχοι γονείς και πανικόβλητοι έκρυψαν τα παιδιά των από τον Μπαμπούλαν».419




417. Θανάση Σβώλου, Αντάρτης στα βουνά του Μωριά 1947-1949, ό.π., σ. 82.

418. Μπελά, ό.π., σ. 738. Βλ. άλλες πηγές για το παραπάνω θέμα: Λυκούργου Δη-μόπουλου, Η Κερπινή στην Ε.Α., χειρόγραφο Κων. Πλιάκα, Γ. Μεγρέμη (εφημ. Μωρηάς, φυλ. 11), Δημ. Παλαιολογόπουλου, Το Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννή­σου. Ένα φυτώριο δασκάλων τον ΑΣΕ στην περίοδο τον Εμφυλίον. εφημ. Αλήθεια, Χρ. Κουτσούγερα, Τίμιοι Αγώνες.

419. Αλήθεια.




Απόσπασμα από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μπρούσαλη, "ΟΙ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ-Το Δεύτερο Αντάρτικο στην Πελοπόννησο".

2ο αντάρτικο: η κρυπτογράφηση των μηνυμάτων

Η επικοινωνία των ανώτερων στελεχών του ΚΚΕ και του ΔΣΕ κατά τη διάρκεια του δεύτερου αντάρτικου και ιδιαίτερα όταν τα στελέχη αυτά βρίσκονταν σε διαφορετικές χώρες(για παράδειγμα η επικοινωνία μεταξύ των κλιμακίων του ΠΓ στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία) γινόταν κατά βάση μέσω ασυρμάτων, με ραδιογραφήματα. Στις συνθήκες της ημιπαρανομίας, αρχικά, και της παρανομίας αργότερα, απαραίτητη προϋπόθεση για την ασφάλεια των επικοινωνιών ήταν η κρυπτογράφηση των ραδιογραφημάτων.

Στο βιβλίο του ιστορικού Φ.Ηλιού, "Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος-Η εμπλοκή του ΚΚΕ" , εκτός από πλήθος τέτοιων ραδιογραφημάτων (αποκρυπτογραφημένων και μη), βρίσκουμε και ένα ευρετήριο «Συνθηματικών ονομάτων και εκφράσεων» που χρησιμοποιούνταν στην κρυπτογράφηση, το οποίο αναδημοσιεύουμε παρακάτω:


Συνθηματικά ονόματα και εκφράσεις

αγγούρι/α: Αρχηγείο/α
Αίας: Β. Μπαρτζιώτας
Ακακία: Ρούλα Κουκούλου
Ακάκιος: Μ. Κύρκος
άκεφος/η: παράνομος/η
άκεφος βεζύρης: παράνομος μηχανι­σμός
αλάτι: χρήματα
Αλμύρα, Αρμύρα: Θεσσαλονίκη
Ανανίας: Κ. Καραγιώργης
Ανδρόνικος: Γ. Ιωαννίδης
Απιδιά: Αθήνα
αρχιτεχνίτες: διοικητές
Ασπρέας: Π. Μαυρομάτης
Άτλας: Λ. Στρίγκος
Αχιλλέας: Θ. Μακρίδης
Αχλαδιά: Θράκη

Βαλανιδιά: Μακεδονία
Βεζύρισσα: Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση
Βλαντιμίροφ: Βίλκο Τσερβένκοφ

Γαλατού: Γαλλία
γελαστός/-οί: διοικητής/επίτροπος
γελώ : δραπετεύω
Γέρος: Γ. Σιάντος, μερικές φορές όμως το όνομα χρησιμοποιείται και για άλλα πρόσωπα, όπως ο Δημητρόφ ή ο Στάλιν και το ΚΚΣΕ
Γεωργία: Γ. Βοντίτσιος (Γούσιας)

δάσος: ΕΑΜ
Διονύσης: Γ. Ιωαννίδης

Ιατρός: Γ. Πασαλίδης

Κάβρας: Σ. Σουκαράς
Καμπίσιοι: Πολωνία
καρπουζώνω: οργανώνω
κήπος: Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας
Κούκος: Ν. Ζαχαριάδης
κρυολογώ: βγαίνω στο βουνό

Λεονώρα: Κεντρική Επιτροπή
Λέων: Αχ. Μπλάνας

μαγαζιά: οργανώσεις
Μαίρη: Χρύσα Χατζηβασιλείου
Μαρία: Μ. Βαφειάδης
Μασλατζής: Πολιτικό Γραφείο
Μέμος: Μ. Πορφυρογένης
Μόας: Δ. Παρτσαλίδης
Μπάρμπας: Ν. Πλουμπίδης

Ντενίσοβιτς, Ντενίσωβ, Ντενίσωφ: Γ. Ιωαννίδης

πάνω: Μόσχα
Παππούς: Γ. Δημητρόφ
παρέα: Γενικό Αρχηγείο
Πάρις: Δ. Βλαντάς
πατητήρι: τυπογραφείο
Πεπονιά: Πειραιάς
Πετρίδης: Β. Μαρκεζίνης
Πόντιος: Αλκ. Λούλης

Σάρας: Κ. Λουλές
Σεργκέεφ: Λ. Μπαράνοφ
Σμαρώ, Σμάρω: Στ. Αναστασιάδης
σπουργίτης: ασύρματος
Σπύρος: Π. Ρούσος
στρούγκα: βουνό
Συκιά: Πάτρα
Συμπέθεροι: Τσεχοσλοβάκοι
σωσίας: αντιπρόσωπος

Τασούλης: Μ. Κύρκος
τόπι: ραδιοτηλεγράφημα
τρακτέρ: Δημοκρατικός Στρατός Ελ­λάδας
τρακτέρ της Μαρίας: Αρχηγείο του ΔΣΕ

Φάνης: Β. Μπαρτζιώτας
φασκελώνω : αποφασίζω

Χορωδία Βεζύρισσα: Προσωρινή Δημο­κρατική Κυβέρνηση
Χρήστος: Στ. Αναστασιάδης
Χύτρος: Η. Τσιριμώκος(;)

Ψαθάς: Π. Κόκκαλης
ψήλωμα: εκπομπή



Παρακάτω παραθέτουμε ένα τυπικό παράδειγμα κρυπτογραφήματος(το οποίο περιέχεται και αυτό στο βιβλίο του Φ.Ηλιού) στο οποίο ο Στ. Αναστασιάδης από την Αθήνα απευθύνεται στον Γ. Ιωαννίδη στο Βελιγράδι. Η αποκρυπτογράφηση των συνθηματικών ονομάτων και εκφράσεων καθώς και τα άρθρα που λείπουν(αφού τα «κρυπτογραφημένα ραδιογραφήματα είναι συχνά διατυπωμένα κατά το γνωστό τρόπο των τηλεγραφημάτων») σημειώνονται μέσα σε αγκύλες.



27.Χ.47
Αριθ. 36 Διονύση
Συζήτησε Μασλατζή [=το Πολιτικό Γραφείο] πάνω στην επιστολή Κούκου [=Ν. Ζαχαριάδη] και συμφώνησε να πάρει [ο] Κούκος ενεργότε­ρα μέρος στο Τρακτέρι [=Δημοκρατικό Στρατό] με τη σύσταση λήψης απαρετήτων μέτρων ασφάλειαs. Φίλοι Λεωνόρας δάσουs [=Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ] είναι μουδιασμένοι και καταπτοημένοι. Τούς λείπει [η] βεβαιότητα στη νίκη. Αυτό εκδηλώθηκε και στη τελευταία ανακοίνω­ση. Γίνετε προσπάθεια έκδοσηs νόμιμης εφημερίδας. Εφόσο δεν γίνει δυ­νατό θα μπεί μπροστά το πατητήρι [=τυπογραφείο] του Άκεφου Βεζύρη [=του παράνομου μηχανισμού] .
23.Χ.47 Σμάρω


(Πηγή: ΑΣΚΙ, κ. 151, Φ 7/38/30:χειρόγραφο ελληνικό)

Ο όρκος του μαχητή του ΔΣΕ

«Εγώ, παιδί του λαού της Ελλάδας και μαχητής του ΔΣΕ, ορκίζομαι να πολεμήσω με το όπλο στο χέρι, να χύσω το αίμα μου και να δώσω και την ίδια μου τη ζωή για να διώξω απ’ τα χώματα της πατρίδας μου και τον τελευταίο ξένο καταχτητή. Για να εξαφανίσω κάθε ίχνος φασισμού. Για να εξασφαλίσω και να υπερασπίσω την εθνική ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μου. Για να εξασφαλίσω και να υπερασπίσω τη δημοκρατία, την τιμή, την εργασία, την περιουσία και την πρόοδο του λαού μου.

Ορκίζομαι να 'μαι καλός, γενναίος και πειθαρχικός στρατιώτης, να εχτελώ όλες τις διαταγές των ανωτέρων μου, να τηρώ όλες τις διατάξεις του κανονισμού και να κρατώ τα μυστικά του ΔΣΕ.

Ορκίζομαι να 'μαι υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς προς το λαό, φορέας και εμψυχωτής στη λαϊκή ενότητα και συμφιλίωση και να αποφεύγω κάθε πράξη που θα με εκθέτει και θα με ατιμάζει, σαν άτομο και σαν μαχητή.

Ιδανικό μου έχω τη λεύτερη και ισχυρή δημοκρατική Ελλάδα και την πρόοδο και ευημερία του λαού. Και στην υπηρεσία του ιδανικού μου θέτω το όπλο μου και τη ζωή μου.

Αν ποτέ φανώ επίορκος και από κακή πρόθεση παραβώ τον όρκο μου ας πέσει πάνω μου αμείλικτο το τιμωρό χέρι της πατρίδας και το μίσος και η καταφρόνια του λαού μου.»

Ο Αρχιμπουρλοτιέρης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ,Αντώνης Βρατσάνος.

“Αντίσταση και αγώνας,ως το τέλος”.Αυτά ήταν τα τελευταία και παντοτινά λόγια του Αντώνη Αγγελούλη(που ευρύτερα έγινε γνωστός ως “Βρατσάνος”),που όχι μόνο γίνανε πράξη,αλλά και ξεπέρασανε και την σημασία τους.

Ο Αντώνης Βρατσάνος γεννήθηκε το 1919 στη Λάρισα. Το πραγματικό του όνομα είναι Αντώνης Αγγελούλης(μερικές φορές συναντιέται εσφαλμένα ως “Αγγελούδης”) και το ψευδώνυμο Βρατσάνος το “δανείστηκε” από τον συνονόματο του, μπουρλοτιέρη της επανάστασης του 1821, “Αντώνη Βρατσάνο”.

Εξοικιώθηκε από μικρό παιδί με τα εκρηκτικά,δίπλα στον πατέρα του παλιό “φουρνελά” σε έργα οδοποιίας.

Ο Αντώνης Αγγελούλης σε νεαρή ηλικία.

Η δράση του Βρατσάνου ως σαμποταριστή αρχίζει με την εισβολή της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι στην Ελλάδα. Πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του μηχανικού ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς Ναζί κατακτητές.

Τον τίτλο, όμως, του «αρχιμπουρλοτιέρη» τον κέρδισε με την πλούσια δράση του στον ΕΛΑΣ. Ως Διοικητής του Τάγματος Μηχανικού Ολύμπου ήταν ο πρωτεργάτης μερικών από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην Ευρώπη. Στο αρχείο του ΕΛΑΣ αναφέρεται:

«Σύμφωνα με συγκεκριμένα στοιχεία, παρμένα από το αρχείο επιχειρήσεων ανατινάχτηκαν στην περιοχή του Ολύμπου συνολικά στο διάστημα της κατοχής 48.000 μέτρα σιδηροδρομικής γραμμής, 36 γέφυρες, 47 καμπύλες, σήματα βραδυπορείας, κλειδιά, τηλεγραφική στήλη, κλπ. Η συγκοινωνία διακόπηκε συνολικά για 1.324 ώρες. Οι απώλειες των γερμανών έφτασαν σε 3.065.».

Μερικές από τις πιο επιτυχημένες σαμποταριστικές ενέργειες του Τάγματος Μηχανικού Ολύμπου ήταν η ανατίναξη των τειχών αντιστήριξης στα Τέμπη και η ανατίναξη της ταχείας γερμανικής αμαξοστοιχείας. Ειδικότερα, η ανατίναξη του γερμανικού εξπρές (SF-Zug ταχεία 53) στα Τέμπη το Φλεβάρη του '44 είναι ένα απ' τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη απ' τους ναζι και τους φασίστες Ευρώπη καθώς στοίχισε στον ναζισμό 450 νεκρούς. Τα επιτεύγματα αυτά τον έκαναν θρύλο και έμβλημα για στους αγωνιστές της εθνικής αντίστασης και στο λαό.

Οπώς περιγράφει και ο ίδιος:

Ολά ήταν έτοιμα: 400 μέτρα υπονομευμένη σιδηροδρομική γραμμή με εκρηκτικά γεμίσματα συνδεδεμένα πάνω στο κύριο βράχο σε απόσταση 25 περίπου μέτρων από τη σιδηροδρομική γραμμή.(...)
Οταν η αμαξοστοιχία έφτασε στο καθορισμένο σημείο πυροδοτήθηκε ο αγωγός.Μια τρομαχτική έκρηξη ακούστηκε ύστερα από την εκτυφλωτική λάμψη και η περήφανη αμαξοστοιχία με τα βαγόνια πολυτελείας σωριάστηκε στο Πηνείο.Αμέσως ακολούθησε επίθεση κατά της Αμαξοστοιχίας που ανατινάχτηκε με αυτόματα και οπλοπολυβόλα(...)

Το 1943-44 γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Μετά την απελευθέρωση, το 1945, εκδίδεται από το κομματικό εκδοτικό οίκο «Νέα Βιβλία» το βιβλίο του «Βροντάει ο Όλυμπος», το οποίο είναι η πρώτη έκδοση απομνημονευμάτων στην Ελλάδα που αναφέρεται στην εθνική αντίσταση, και στο οποίο δεν περιγράφει μόνο τη δράση του Τάγματος Μηχανικού Ολύμπου αλλά καταγγέλλει και την τρομοκρατία του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος και την παραχάραξη της ιστορίας της εθνικής αντίστασης από την αντίδραση και τους Άγγλους ιμπεριαλιστές.

Το δεύτερο αντάρτικο τον βρίσκει και πάλι στην πρώτη γραμμή της μάχης για την ανεξαρτησία και τη λαϊκή δημοκρατία, αυτή τη φορά από το πόστο του Διοικητή της Σχολής Αξιωματικών Μηχανικού του Γενικού Αρχηγείου και Διοικητή της Ταξιαρχίας σαμποτέρ του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας με το βαθμό του συνταγματάρχη.

Με το δίκωχο του Δημοκρατικού Στρατού.

Μετά την υποχώρηση του Δημοκρατικού Στρατού (ΔΣΕ) έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Ρουμανία, όπου έμεινε 33 χρόνια. Εκεί στην προσφυγιά, συνεχίζει τον αγώνα του και αντιτάσσεται στην «6^η Ολομέλεια» του 1956(ενώ βρίσκεται ακόμα στην Τάσκενδη) και εναντιώνεται στη γραμμή του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Από αυτό το σημείο αρχίζουν νέες περιπέτειες για τον Βρατσάνο, όπως και για πολλούς πολιτικούς προσφύγες που αντιτεθήκανε στην επέμβαση του ΚΚΣΕ στα εσωτερικά του ΚΚΕ, υποστηρίζοντας τη νόμιμη ηγεσία του(μόνο στην Τασκένδη διαγράφτηκαν τουλάχιστον 6.400 μέλη του κόμματος από τα 7.600). Την στάση του αυτή την πληρώνει με τη διαγραφή του το 1956 και κατόπιν καταδικάζεται, μετά από στημένη δίκη σε 2,5 χρόνια φυλάκιση από τις ρουμάνικες αρχές με την κατηγορία της κατασκοπίας. Αργότερα-και παρόλη τη διεθνή του αναγνώριση- εξαναγκάζεται να δουλέψει στα ανθρακωρυχεία της Ρουμανίας γεγονός που επιδείνωσε την ήδη επιβαρημένη, από τα πολλαπλά πολεμικά τραύματα του,υγεία του(ένα τραύμα στο κεφάλι από ατύχημα σε σαμποτάζ τον ταλαιπώρησε σε όλη του τη ζωή).

Όμως, η προσφορά του Βρατσάνου στο λαϊκό κίνημα συνεχίστηκε. Όπως μας πληροφορεί ο συμμαχητής του, Κώστας Λατίφης, σε άρθρο του στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”: «Στα χρόνια της χούντας ο Βρατσάνος συνεργάστηκε με πολλούς αντιστασιακούς στη Δ. Γερμανία, ανάμεσα στους οποίους και ο σημερινός Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας».

Με τον επαναπατρισμό του, ο Αντώνης Βρατσάνος αφιερώθηκε στη στήριξη των αναπήρων αγωνιστών της εθνικής αντίστασης και του ΔΣΕ και αγωνίστηκε για να βγάλει από την τραγική κατάσταση που βρίσκονταν τους αγωνιστές-πολιτικούς πρόσφυγες από τη Ρουμανία που «ζούσαν» χωρίς συντάξεις.Ακούραστος ταξίδευε κάθε άνοιξη και καλοκαίρι σε όλη την Ελλάδα,για να βρεί τους παλιούς τους συντρόφους και να τους κρατάει παρέα με την αστείρευτη αισιοδοξία του,και τις ατελείωτες διηγήσεις του.

1994 Τέμπη-Από δεξιά,Σόνια Καραστάθη-αντάρτισσα του ΔΣΕ,Γιάννης Καραστάθης αξιωματικός ΔΣΕ και εξόριστος στην Σιβηρία, Αντώνης Βρατσάνος.

1994 Τέμπη

Οι περισσότεροι είναι αντάρτες του ΕΛΑΣ και μαχητές του ΔΣΕ,στη μέση διακρίνεται ο Δημήτρης Κάτσης αριστερά του Α.Βρατσάνου.

Αρνήθηκε να υποβάλει αίτηση για να αναγνωριστεί η ιδιότητα του αντιστασιακού, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το ότι άλλοι συναγωνιστές του δεν είχαν το ανάλογο προνόμιο. Το 1997 πρωτοστατεί στη συγκρότηση της «Πανελλήνιας Ένωσης Μαχητών και Φίλων του ΔΣΕ».

Επίσης να σημειωθεί ότι δεν έλειψαν, αρκετές φορές, και οι προσπάθειες αποσιώπησης της προσφοράς του, όταν σε εκδηλώσεις τιμής για τα σαμποτάζ στα Τέμπη δεν ανέφεραν ούτε το όνομα του.

Ο Αντώνης Βρατσάνος «έφυγε» στις 26.11.2008 πάμπφτωχος σε θεραπευτήριο χρόνιων παθήσεων στα Μελίσσια παραμένοντας ως το τέλος της ζωής του ένας αταλάντευτος και περήφανος επαναστάτης.

Οπώς έγραψε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ.Παππούλιας για τον Αντώνη Βρατσάνο:

Με την αξιοπρέπεια και την καρτερικότητα ενός αληθινού ήρωα που προσέφερε στην πατρίδα πολύ περισσότερα από αυτά που του επιστράφηκαν.

Ευχαριστούμε τους συντρόφους από την οργάνωση “Κίνηση για την Ανασύνταξη του ΚΚΕ 1918-55” για την πολύτιμη βοήθεια που μας δώσανε.

ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ

Ένα σύντομο βιογραφικό του ηρωικού παρτιζάνου του ΕΛΑΣ και μαχητή του ΔΣΕ Νίκου Πανούση, όπως μας το δίνει ο Αρίστος Καμαρινός στο πολύ καλό βιβλίο του "Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο" που έχει εκδοθεί από τη Σύγχρονη Εποχή:


ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ



Γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Αράχωβα-Λακωνίας. Ήταν ένας από τους πρώτους αντάρτες του 8ου Συντάγματος τον ΕΛΑΣ, ένα από τα καλύτερα παλικάρια του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά των Γερμανό Ιταλών κατακτητών στη διάρκεια της Κατοχής. Του αποδόθηκε το ψευδώνυμο «No Παούρα» (μη φοβάστε) όταν, στη «μάχη της Αρτεμισίας» - Μεσσηνίας, τον Αύγουστο τον 1943, χρησιμοποίησε το σύνθημα αυτό, με τη βροντερή φωνή του, και, επικεφαλής μιας ομάδας ανταρτών, εξουδετέρωσε πενήντα Ιταλούς, οχυρωμένους στο Εργοστάσιο Ξυλείας στον Κεντρικό Ταΰγετο, που το εκμεταλλεύονταν οι Ιταλοί. Τον αγαπούσαμε και τον καμαρώναμε όλοι οι συμπολεμιστές του, γιατί διακρινόταν πάντα στις μάχες, ιδιαίτερα στην τελική εξόρμηση για την κατάληψη των εχθρικών οχυρών. Όταν ήταν απλός αντάρτης, στις αρχές του ένοπλου αγώνα του ΕΛΑΣ, είχε για ατομικό του όπλο ...οπλοπολυβόλο -είχε γερό αθλητικό σώμα, ήταν ακούραστος και είχε ηράκλεια δύναμη- που το κουβαλούσε πάντα στον ώμο του, με όλα τα πυρομαχικά του, τραγουδώντας ή χαμηλοσφυρίζοντας. Ήταν πάντοτε γελαστός και καλόκαρδος, ευχάριστος πάντα, με το ιδιόρρυθμο χιούμορ του.

Μετά την απελευθέρωση της χώρας μας, ο Ν. Πανούσης καταδιώχτηκε για την αντιστασιακή του δράση και αναγκαστικά κατέφυγε στον Πάρνωνα, μαζί με άλλους καταδιωκόμενους, οι οποίοι τον Αύγουστο του 1946 συγκρότησαν την πρώτη Ομάδα του Δημοκρατικού Στρατού στον Πάρνωνα. Στη διάρκεια του Εμφύλιου εξελίχτηκε σε στρατιωτικό στέλεχος. Ονομάστηκε λοχαγός του ΔΣΕ, με Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου τον ΔΣΕ, και από το Σεπτέμβρη του 1948 ήταν διοικητής του Λόχου Ασφαλείας της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Για την πατριωτική αυτή δράση του στον ΕΛΑΣ και στο ΔΣΕ, ο Πανούσης ...«ανταμείφτηκε» με τη δολοφονία της μητέρας του Παναγιώτας και της αδελφής του Ελένης, από τη συμμορία του Παυλάκου, στις 14/02/1947! 0 Νίκος Πανούσης πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά των Γερμανοϊταλών κατακτητών στην περίοδο της Κατοχής (Αρτεμισίας, Μελιγαλά, Βουρλιά, Καστάνιτσας, Γερακιού, Κοσμά, Ανωγείων, Μυστρά, κ.ά.), στην περίοδο, δε, του Εμφύλιου συμμετείχε με το λόχο του σ’ όλες τις μεγάλες μάχες (Σπάρτης, Άρνας, Λογγακιού, Καλαβρύτων, Λεχαινών, Χαλανδρίτσας, Ζαχάρως, Πιάνας, Δημητσάνας κ.ά.), στις οποίες διακρίθηκε για την προσωπική του παλικαριά και τις διοικητικές του ικανότητες. Στα τέλη Γενάρη του 1949, σε μάχη στην τοποθεσία «Χέρωμα» - Ηλείας, το τμήμα του ενεπλάκη σε σκληρή μάχη με μεγάλη δύναμη του κυβερνητικού στρατού. Όταν εξάντλησε τα πυρομαχικά του συνέχισε να παλεύει με το άδειο οπλοπολυβόλο του και, όπως λέγεται, σκότωσε δυο αντιπάλους του με χτυπήματα στα κεφάλια τους, με το κοντάκι του οπλοπολυβόλου του!

Λέγεται, επίσης, ότι ο επικεφαλής του κυβερνητικού τμήματος, που τελικά σκότωσε τον Πανούση, στάθηκε προσοχή μπροστά στο πτώμα του, λέγοντας στους στρατιώτες του: «Ήταν αυτό το παλικάρι πραγματικός ήρωας... ».



απο karhergr

ΓΙΩΡΓΗΣ ΑΡΕΤΑΚΗΣ (ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ)

ΓΙΩΡΓΗΣ ΑΡΕΤΑΚΗΣ (ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ)  Γεννήθηκε στο χωριό Σπήλι - Κρήτης. Μόνιμος αξιωματικός τον προπολεμικού στρατού. Πήρε μέρος στον A' Παγκόσμιο πόλεμο και στη Μικρασιατική εκστρατεία. Παρασημοφορήθηκε για την ανδρεία που επέδειξε στις μάχες. Το 1935 πήρε μέρος στο κίνημα Βενιζέλου και αποτάχτηκε με το βαθμό τον λοχαγού. Στον πόλεμο της Αλβανίας προβιβάστηκε στο βαθμό τον ταγματάρχη επ’ ανδραγαθία. Μετά την κατάρρευση του Αλβανικού μετώπου προσπάθησε, αλλ’ απέτυχε να φτάσει στην Κρήτη και αναγκαστικά έμεινε στην Πελοπόννησο, αρχικά στην Πάτρα και στη Λακωνία τελικά. Στον ΕΛΑΣ ο Σφακιανός υπηρέτησε ως διοικητής Τάγματος του 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Αχαΐας) και αργότερα διοικητής Τάγματος του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Λακωνίας). 

Παρέλαση στην οδό Αριστομένους. Στη φωτογραφία εν μέσω δύο ανταρτών παρελαύνει ο διοικητής του ΙΙ Τάγματος του 8ου Συντάγματος, λοχαγός Γεώργιος Αρετάκης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Σφακιανός», λόγω της κρητικής του καταγωγής (παρέλαση της 28ης Οκτωβριου 1944 στην Καλαμάτα, ΓΑΚ - Αρχεία Νομου Μεσσηνίας]

 Μετά την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ, το Μάρτη τον 1945, ο Σφακιανός κατέφυγε αρχικά στον Ταΰγετο και αργότερα στον Πάρνωνα, όπου πρωτοστάτησε στην δημιουργία του Δημοκρατικού Στρατού, στον οποίο υπηρέτησε ως διοικητής του Αρχηγείου Αχαΐας και Ηλείας αρχικά και ως Προϊστάμενος των Επιτελικών Γραφείων της 3ης Μεραρχίας τον ΔΣΕ, από το Σεπτέμβρη του 1948. Με διαταγή του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, ονομάστηκε αντισυνταγματάρχης. Στις 10 Μάρτη 1949, στη διάρκεια των «Εκκαθαριστικών Επιχειρήσεων», όταν τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού είχαν διασπαστεί σε μικροομάδες, λόγω εξάντλησης των πυρομαχικών τους, ο Σφακιανός έφτασε, υποχωρώντας μαχόμενος, στον Ταΰγετο, όπου στις 6 Μάρτη σκοτώθηκε στη σπηλιά «Βαγιολάγκαδο» έπειτα από προδοσία ενός κατοίκου του χωριού Κότρωνας. Στη σπηλιά αυτή σκοτώθηκαν πολεμώντας μέχρι το τελευταίο φυσίγγι τους και οι αγωνιστές Δημ. Τσιριγώτης, η σύζυγός του Νικολέτα, ο Μιχάλης Τσιριγώτης και ο Γιάννης Καρυδόγιαννης. 

Ετεοκλής Δουμουλάκης

Πάνω από πενήντα χρόνια μας χωρίζουν από τότε, το καλοκαίρι του 1952, όταν βρέθηκε σε νεκρός σε μια σπηλιά της Πελοποννήσου ο τελευταίος ένοπλος της ΙΙΙης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Ο σεμνός και ακαταπόνητος αγωνιστής της Εθνικής μας Αντίστασης, ο Ετεοκλής Δουμουλάκης.

Όπως - όχι χωρίς συγκινησιακή φόρτιση - μας λέει ο Κώστας Βούλγαρης, στο πολύ δυνατό βιβλίο του "Στο Όνειρο Πάντα η Πελοπόννησος", ο νεκρός είχε αφήσει ένα σημείωμα στην αδελφή του, όπου μεταξύ άλλων έγραφε:

"...όταν θα 'ρθουμε με λουλούδια στα ματωμένα χέρια μας".



Μια σύντομη βιογραφία του από τον Αρίστο Καμαρινό:

Ετεοκλής Δουμουλάκης

Γεννήθηκε το 1926 στο χωριό Πολίχνη - Μεσσηνίας. Μαθητής του Γυμνασίου πιάστηκε από τους Ιταλούς κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Τον βασάνισαν και τον έκλεισαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Απελευθερώθηκε από τον ΕΛΑΣ τον Απρίλη του 1944 και εντάχθηκε στο μόνιμο ΕΛΑΣ. Μετά τη Βάρκιζα δεν παρέδωσε τον οπλισμό του και παρέμεινε, καταδιωκόμενος, στα βουνά της Ιθώμης και της Ορεινής Τριφυλίας.

Οι παρακρατικοί της Μεσσηνίας συνέλαβαν τη μητέρα του, τις 4 αδελφές του και τον αδελφό του Παναγιώτη.
Επέζησε μόνο η αδελφή του Αικατερίνη. Οι τρεις αδελφές του και ο αδελφός του Παναγιώτης πέθαναν στις φυλακές.
Ο Ετεοκλής Δουμουλάκης, σεμνός αγωνιστής, αφοσιωμένος στα ιδανικά του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού, διακρινόταν για την προσωπική του παλικαριά και τη λεβεντιά του.

Ήταν ένας από τους πρώτους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ταΰγετου.

Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και αναδείχτηκε σε στρατιωτικό στέλεχος. Από ομαδάρχης στην αρχή, έφτασε διαδοχικά να διοικεί λόχο του Αρχηγείου Μαινάλου.
Ονομάστηκε ανθυπολοχαγός του ΔΣΕ, αργότερα δε, με το από 29/04/1948 Διάταγμα του Υπουργού Στρατιωτικών της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, προήχθη επ’ ανδραγαθία, στη μάχη των Καλαβρύτων, στο βαθμό του λοχαγού Πεζικού.

Ο Δουμουλάκης ήταν ο τελευταίος αντάρτης που παρέμεινε στο βουνό μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου, μέχρι τις 12 Αυγούστου 1952, οπότε πέθανε μέσα σε μια σπηλιά στη περιοχή του χωριού Πήδημα-Μεσσηνίας.
Οι κυβερνητικές αρχές εκείνης της περιόδου αρνήθηκαν να δώσουν στην αδελφή του Αικατερίνη τη γνωμάτευση της τοξικολογικής εξέτασης των σπλάχνων του, από την οποία θα εξακριβωνόταν ο τρόπος που τον είχαν δηλητηριάσει. Λέγεται ότι τον πρόδωσε ο τροφοδότης του, κάτοικος του χωριού Πήδημα.

απο karhergr